Όσες φορές κι αν επισκεφθούμε τη Νάουσα, πάντα έχει κάτι καινούργιο να μας πει, γεγονός που αποδεικνύει πως η αμπελοοινική αυτή ζώνη της Βόρειας Ελλάδας κρύβει μέσα της έναν απίστευτο δυναμισμό.

«Νάουσα, η πόλη του οίνου»: δεν είναι μια τυχαία ονομασία· η πόλη έχει πράγματι μετατραπεί σε τόπο όπου το κρασί βρίσκεται στο επίκεντρο, κάτι που μια βόλτα στο όμορφο κέντρο της επιβεβαιώνει απόλυτα.

Από το φετινό φθινόπωρο έχει πλέον έναν ακόμη λόγο να καυχιέται: σε ένα υπέροχο διατηρητέο κτίριο, εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν όλα για την οικογένεια Μπουτάρη –ένα όνομα άρρηκτα συνδεδεμένο με την οινοποιητική παράδοση της πόλης– στεγάζεται η ΒΙΒΟΝ, η πρώτη βιβλιοθήκη οίνου της Ελλάδας. Ένας σημαντικός σταθμός και ταυτόχρονα μια αφετηρία για όσους ενδιαφέρονται για το κρασί πέρα από τις δοκιμές και τις επισκέψεις στα οινοποιεία της ζώνης.

Μιας ζώνης που, όπως διαπιστώσαμε, συνεχώς γεννά φρέσκα πράγματα. Μια ομάδα νέων οινοποιών –σχεδόν όλοι κάτω ή γύρω στα 30 και όλοι φίλοι μεταξύ τους– δείχνει αποφασισμένη να δουλέψει με πάθος ώστε να πάει τη Νάουσα και το Ξινόμαυρό της ακόμη πιο μπροστά. Πατώντας πάνω στην πολύτιμη εμπειρία των προηγούμενων και αντλώντας γνώση από εκείνους, πειραματίζονται και δημιουργούν κρασιά αξιώσεων· κρασιά που διεκδικούν τη θέση τους στο πάνθεον των ποιοτικών Ξινόμαυρων – συχνά με ελάχιστα μέσα, αλλά σίγουρα με πολύ κέφι.

Αυτούς τους οινοποιούς θελήσαμε να συναντήσουμε σε αυτή μας την επίσκεψη, και η απόφασή μας δεν μας απογοήτευσε. Η αρχή, ωστόσο, δεν έγινε από τα νέα, μικρά οινοποιεία που είχαμε επιλέξει να επισκεφθούμε. Αναζητώντας τις ρίζες της αμπελουργικής ζώνης της Νάουσας, βρεθήκαμε στο κατώφλι του συνεταιρισμού Vaeni – από τους σημαντικότερους πυλώνες της τοπικής αμπελουργίας, ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η συλλογική προσπάθεια μπορεί να θωρακίσει την οινική παράδοση ενός τόπου, ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο στη νέα γενιά των παραγωγών. 

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ VAENI

Ο συνεταιρισμός Vaeni είναι από τους παλαιότερους στη Βόρεια Ελλάδα. Η ιστορία του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με εκείνη της οινοποιητικής ζώνης της Νάουσας, καθώς πολλά από τα ιδρυτικά του μέλη ήταν αμπελουργοί που αργότερα δημιούργησαν τα δικά τους οινοποιεία, τα οποία σήμερα αποτελούν από τα πιο γνωστά ονόματα της περιοχής.

Ιδρύθηκε το 1984 και έφτασε να αριθμεί έως και 390 ενεργά μέλη. Σήμερα έχουν μειωθεί στα 135, ωστόσο οι ποσότητες κρασιού που παράγονται σε αυτή την εντυπωσιακή μονάδα ξεπερνούν τους 5.500 τόνους ετησίως. Τα πάντα εδώ είναι τεράστια: δεξαμενές, κελάρια, μονάδα εμφιάλωσης, όλα σχεδιασμένα για να καλύπτουν τις ανάγκες παραγωγής κρασιού από τα σταφύλια των παραγωγών, τα οποία προέρχονται από 2.250 στρέμματα αμπελώνων στις πλαγιές του Βερμίου.

Περισσότερες από δύο εκατομμύρια φιάλες παράγονται κάθε χρόνο, καθώς και μεγάλες ποσότητες χύμα κρασιού σε ασκό, που διοχετεύονται σε τοπικές ταβέρνες. Παράγεται επίσης βιομηχανικό προϊόν, δηλαδή Ξινόμαυρο που οινοποιείται στον συνεταιρισμό και στη συνέχεια πωλείται σε άλλα οινοποιεία της Ελλάδας. «Εδώ συγκεντρώνουμε το 55% του Ξινόμαυρου όλης της Ελλάδας. Έρχεται εδώ, στο Vaeni, και δίνουμε και σε άλλα οινοποιεία κρασί», εξηγεί ο Πέτρος Μπάλιγκερ,ο οποίος μας υποδέχεται. Κατά την ξενάγηση στον χώρο παραγωγής γίνεται αντιληπτό το μέγεθος των εγκαταστάσεων: δεξαμενές των 100, 75 και 50 τόνων που φιλοξενούν, εκτός από Ξινόμαυρο, Syrah και Merlot από τις κόκκινες ποικιλίες, καθώς και Μαλαγουζιά και Ροδίτη από τις λευκές. Ο συνεταιρισμός παράγει 35 ετικέτες, χωρίς να υπολογίζονται τα private labels που δημιουργούνται για σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Στο εντυπωσιακό κελάρι φιλοξενούνται πάνω από 1.000 βαρέλια τύπου barrique των 250 λίτρων. Σε αυτά παλαιώνουν μόνο τα ερυθρά κρασιά, από 6 έως 36 μήνες, ανάλογα με τον κωδικό. Μετά την εμφιάλωση, οι φιάλες μεταφέρονται σε ξεχωριστό χώρο όπου παραμένουν για παλαίωση από 6 έως 24 μήνες. Ορισμένες ετικέτες, όπως η «Μαύρη Δρυς», από τις πιο premium της μονάδας, παλαιώνουν συνολικά πέντε χρόνια πριν κυκλοφορήσουν στην αγορά.

Εδώ βρίσκονται επίσης όλες οι παλιές σοδειές του οινοποιείου, με φιάλες από το 1984 έως το 2016. Κάθε δέκα χρόνια αντικαθίστανται οι φελλοί και οι παλιές χρονιές πωλούνται στην αγορά, συχνά φτάνοντας σε τιμές έως και τα 300 ευρώ, αναλόγως της σοδειάς. Σε μια γωνιά υπάρχει ειδική κάβα όπου φυλάσσονται φιάλες που έχουν αγοράσει ιδιώτες και επιθυμούν να παλαιωθούν σε άριστες συνθήκες – μια πρακτική ιδιαίτερα διαδεδομένη στο εξωτερικό.

Παλαιότερα, όλες οι γευσιγνωσίες γίνονταν σε αυτόν τον εντυπωσιακό χώρο· ωστόσο, για να προστατευτούν οι παλιές φιάλες από αδιάκριτα χέρια που τις μετακινούσαν, κρίθηκε απαραίτητο να δημιουργηθεί ξεχωριστός χώρος στον επάνω όροφο. Εκεί οι επισκέπτες –πολλοί από το εξωτερικό– έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν τα κρασιά του συνεταιρισμού. Η επισκεψιμότητα είναι υψηλή, όπως τονίζει ο κ. Μπάλιγκερ, με μεγάλο αριθμό γκρουπ να προέρχονται από τη Γερμανία, τη Βρετανία, το Βέλγιο και το Ισραήλ.

Δοκιμάσαμε:

Δαμασκηνός 2019: 100% Ξινόμαυρο, το οποίο παλαιώνει σε βαρέλια πιο έντονα καπνισμένα, με αρώματα αποξηραμένου φρούτου, ελιάς και ντομάτας, καθώς και έντονη την αίσθηση του ξύλου. 

Μαύρη Δρυς 2015: 100% Ξινόμαυρο, που παλαιώνει 36 μήνες σε δρύινο βαρέλι και δύο χρόνια στη φιάλη. Γεμάτο κρασί, με πλούσιο σώμα, μαλακές τανίνες και αρώματα μαύρων φρούτων και βανίλιας. 

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΜΑΡΑΣ

Αφήνοντας πίσω τα τεράστια μεγέθη του συνεταιρισμού, κατευθυνόμαστε προς το μικρό, οικογενειακό οινοποιείο Μάρας. Μας υποδέχεται ο Σωκράτης Μάρας, ο ένας από τα δύο αδέλφια που με τη βοήθεια του πατέρα τους αποφάσισαν το 2021 να δημιουργήσουν το δικό τους οινοποιείο και να βάλουν τα δυνατά τους ώστε να φτιάξουν ποιοτικά κρασιά. Ξεκίνησαν με έναν μικρό αμπελώνα 5 στρεμμάτων, ο οποίος ήταν φυτεμένος με Μerlot και σήμερα δίνει μια μονοποικιλιακή ετικέτα. Η μεγάλη αγάπη, όμως, είναι το Ξινόμαυρο και σιγά σιγά μέσα στα επόμενα χρόνια αποκτήθηκαν άλλα 30 στρέμματα στις περιοχές Στράτζα και Γάστρα, όπου καλλιεργείται η ναουσαίικη ποικιλία.

Τα δύο αδέλφια, ο Σωκράτης και ο Θανάσης, μεγάλωσαν μέσα στο κρασί. Ο πατέρας τους, Θωμάς, εργαζόταν ως οινολόγος στο Vaeni και η οικογένεια κάθε χρόνο έφτιαχνε το δικό της κρασί. «Το κρασί πάντα συνοδεύει ένα πιάτο», ήταν αυτό που έμαθαν από παιδιά, και για τον λόγο αυτόν η πρώτη τους προσπάθεια στην οινοποίηση Ξινόμαυρου ήταν ένα γαστρονομικό ροζέ, το Premier Pas, το οποίο είναι μία από τις τέσσερις ετικέτες που παράγουν. Ο χώρος παραγωγής, μικρός και συμμαζεμένος, μαρτυρά τα προσεκτικά βήματα που γίνονται για να γίνουν τα όνειρα πραγματικότητα. Οραματιστής αλλά όχι αιθεροβάμων, ο Σωκράτης όση ώρα κουβεντιάζουμε φανερώνει έναν νέο άνθρωπο που πατά γερά στα πόδια του. Όνειρό του, να δημιουργήσει κρασιά που θα είναι αναγνωρίσιμα και θα αντικατοπτρίζουν την ποιότητα των κρασιών που παράγει η Νάουσα. Μαζί με τον αδελφό του μοιράζονται τις εργασίες στο οινοποιείο και το αμπέλι, δίνοντας και οι δύο μεγάλη έμφαση στην καλή πρώτη ύλη.

Οι ποσότητες του σταφυλιού που παράγουν δεν είναι αυτή τη στιγμή ικανές να υποστηρίξουν μεγάλες παραγωγές –η ετήσια παραγωγή τους βρίσκεται στις 10.000-15.000 φιάλες– αλλά στόχος είναι η απόκτηση και άλλων αμπελώνων ώστε η παραγωγή να ενισχυθεί. Με τηn εμπειρία που απέκτησε δουλεύοντας στο αμπέλι με τον Κωστή Δαλαμάρα και αργότερα στο οινοποιείο του Κυρ-Γιάννη, ο Σωκράτης έχει αναπτύξει τη δική του φιλοσοφία, την οποία επιθυμεί να υπηρετήσει με συνέπεια. Χωρίς να βιάζεται να ενισχύσει τις εγκαταστάσεις του οινοποιείου, που φιλοξενούν αυτή τη στιγμή ανοξείδωτες δεξαμενές για τη ζύμωση και βαρέλια 250 και 500 λίτρων για την ωρίμανση των κρασιών, εφαρμόζει πρακτικές οινοποίησης με τα μέσα που διαθέτει προτού προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Μαθαίνει μέσα από τα λάθη του, διορθώνει και προχωρά. Το αποτέλεσμα τον δικαιώνει.

Δοκιμάσαμε

Νάουσα 2023: 100% Ξινόμαυρο, ΠΟΠ Νάουσα. Η συγκεκριμένη σοδειά εμφιαλώθηκε τον περασμένο Μάρτιο και αναμένεται να κυκλοφορήσει στην αγορά στις αρχές του χρόνου. Έντονα αρώματα κόκκινου φρούτου, χαρακτηριστικές τανίνες και οξύτητα του Ξινόμαυρου, ωριμάζει για 12 μήνες σε βαρέλι 500 λίτρων. 

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΜΗΤΤΑΣ

Λίγα μέτρα πιο κάτω από το οινοποιείο του Μάρα, φθάνουμε έξω από έναν χώρο που δεν μας θυμίζει ακριβώς οινοποιείο. Εδώ μιλάμε κυριολεκτικά για garagiste οινοποίηση, αφού ο χώρος όπου σήμερα ο νεαρός οινοποιός Γιάννης Μήττας δημιουργεί τα κρασιά του ήταν κατάστημα και συνεργείο ποδηλάτων. Έχοντας δουλέψει κοντά στον οινοποιό Κωστή Δαλαμάρα και μετά την πρακτική του στον συνεταιρισμό Vaeni, τελειώνοντας το στρατιωτικό του ο Γιάννης Μήττας αποφάσισε ότι ήθελε να καλλιεργήσει τον δικό του αμπελώνα και να προχωρήσει στην παραγωγή του δικού του κρασιού. Η οικογένειά του ήταν ανέκαθεν στην αγροτική παραγωγή, ενώ τα τελευταία χρόνια ασχολείται και με την παραγωγή ζυμαρικών, στο μικρό παρασκευαστήριο δίπλα στον χώρο όπου εκείνος οινοποιεί τα κρασιά του. Τον συναντάμε στο φιλόξενο καφέ –που βρίσκεται και αυτό στον ίδιο χώρο–, το οποίο διατηρούν οι γονείς του και όπου μας υποδέχθηκε η μητέρα του Ελένη. 

Ξεκίνησε με ένα κτήμα 18 στρεμμάτων στην περιοχή του Παλιοκαλιά, από όπου κυκλοφόρησε η πρώτη ετικέτα, Νάουσα 2019, τον Δεκέμβριο του 2021 σε 1.000 περίπου φιάλες. Σήμερα η συνολική παραγωγή του Οινοποιείου Μήττα φτάνει τις 22.000 φιάλες. Ο νεαρός Γιάννης Μήττας, με παρουσιαστικό που θυμίζει ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, μας μιλάει με ενθουσιασμό για τις τεσσερις ετικέτες που παράγει το οινοποιείο του. Βιολογικά σταφύλια, πρακτικές ήπιας παρέμβασης, χαμηλά έως και καθόλου θειώδη, αφιλτράριστα, αυτά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των κρασιών του. Πολλοί πειραματισμοί, όσοι του επιτρέπονται με τα περιορισμένα μέσα που έχει στη διάθεσή του, αλλά έντονη άποψη και κρασιά που δεν τα προσπερνάς. Δοκιμάζουμε από τις δεξαμενές του τα κρασιά της φετινής σοδειάς, μια Μαλαγουζιά, ένα ροζέ Ξινόμαυρο, ένα Ξινόμαυρο που ακόμη ζυμώνεται…

Στολίδι του οινοποιείου, ωστόσο, είναι αναμφισβήτητα η Νάουσα 2022. «Ίσως να είναι και το καλύτερο αποτέλεσμα σε Ξινόμαυρο που έχουμε παραγάγει μέχρι στιγμής», μας λέει με περηφάνια. «Το ’22 ήταν μια εξαιρετική χρονιά για εμάς. Πετύχαμε ακριβώς αυτό που θέλαμε και στις ποσότητες που χρειαζόμασταν». «Οι επόμενες χρονιές ήταν πιο δύσκολες», συνεχίζει, «με υπερβολικά ξηρά και θερμά καλοκαίρια, με αποτέλεσμα τα κρασιά να μη φθάνουν την ποιότητα του 2022». Μπορεί η παραγωγή του να είναι περιορισμένη και τα μέσα που διαθέτει ακόμη ελάχιστα, όμως ολοκληρώνοντας την επίσκεψή μας σκεφτόμαστε ότι είναι από τις νέες προσπάθειες στη Νάουσα που σίγουρα έχουν κάτι να πουν.

Δοκιμάσαμε

Νάουσα 2022: 100% Ξινόμαυρο, ΠΟΠ Νάουσα, ένα κρασί που επιβεβαιώνει ότι η χρονιά του ’22 ήταν η καλύτερη για το οινοποιείο Μήττα. Κόκκινα φρούτα, ντομάτα, ένα τυπικότατο Ξινόμαυρο με εξαιρετικές οξύτητες και δυναμικό παλαίωσης. 

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΚΟΚΚΙΝΟΣ 

Στο Οινοποιείο Κόκκινος, μόλις ενάμισι χιλιόμετρο έξω από τη Nάουσα, συναντήσαμε μια οικογένεια με συγκινητική εργατικότητα που περνά από γενιά σε γενιά. Το τοπίο μοναδικό, ξετυλίγεται σε μια κοιλάδα που αγκαλιάζεται από δάσος, φαράγγια και υψομετρικές διαφορές που καθορίζουν τον χαρακτήρα του κρασιού 

Ο Κωνσταντίνος Κόκκινος, δεύτερη γενιά, μας υποδέχεται χαμογελαστός. Με φυσικότητα και απλότητα, αρχίζει να ξετυλίγει την ιστορία της οικογένειας, η οποία ξεκινά το 1912, όταν ο προπάππους επέστρεψε από την Αμερική και αγόρασε τη γη όπου σήμερα βρίσκεται το οινοποιείο. Η πτηνοτροφική μονάδα του παππού, που λειτουργούσε στο ίδιο σημείο από το 1965, έβαλε τα θέμέλια και σήμερα απεικονίζεται στο λογότυπο ως φόρος τιμής στο ξεκίνημα. 

Η σύγχρονη ιστορία του οινοποιείου αρχίζει το 1999, όταν ο Σταύρος Κόκκινος, πρώτης γενιάς οινοποιός και αμπελουργός, αφήνει τις καλλιέργειες οπωροφόρων για να κυνηγήσει το όνειρο του αμπελώνα. Η μεγάλη του έμπνευση ήταν ο Παλιοκαλιάς, ένας ιστορικός αμπελώνας που τότε μετρούσε 10 στρέμματα και σήμερα έχει φτάσει τα 55. Με υψόμετρα που κυμαίνονται περίπου από τα 150 έως τα 250 μέτρα και εδάφη πλούσια σε πέτρα και μαγνήσιο, δίνει συμπυκνωμένα, δομημένα Ξινόμαυρα με ώριμες τανίνες και φρούτο που αντέχει στον χρόνο.

Το δεύτερο μεγάλο κομμάτι των αμπελώνων βρίσκεται ακριβώς γύρω από το οινοποιείο, στο Δαλαμάρι, περίπου στα 400-450 μέτρα. Εκεί η βιοποικιλότητα είναι εντυπωσιακή: λαγοί, ελάφια, πουλιά, μια απίστευτη πανίδα. Ο αέρας που κατεβαίνει από το Σέλι και στεγνώνει σταθερά το αμπέλι, δίνει στα κρασιά οξύτητα, λεπτές τανίνες και πιο φίνο, ευγενικό προφίλ – σχεδόν σαν να γεννιούνται από άλλη ζώνη.

Το οινοποιείο παραμένει boutique στη φιλοσοφία του: μικρές δεξαμενές, ήπια εκχύλιση, κλασική ερυθρή οινοποίηση, παλαίωση σε γαλλικά δρύινα Ermitage 225 l και στη συνέχεια ακόμη 12 μήνες στη φιάλη πριν κυκλοφορήσει μια Νάουσα. Η ομάδα αποφεύγει τα πρόσθετα και επιλέγει «ευγενική» οινοποίηση, όπως μας λέει χαρακτηριστικά. 

Ο επισκέψιμος χώρος είναι εντυπωσιακά ζεστός. Το τζάκι στη μέση της αίθουσας πλαισιώνεται από τα τραπέζια της γευσιγνωσίας. Σε περίοπτη θέση το καζάνι για την απόσταξη του τσίπουρου, ενώ τα όργανα δίπλα μαρτυρούν γλέντια. Εκεί, ανάμεσα σε φωτογραφίες, παραδοσιακά καλάθια και ξύλινα διακοσμητικά, κάναμε μια εξαιρετική δοκιμή στα κρασιά του οινοποιείου με τη βοήθεια του sommelier Παύλου Ορδουλίδη.

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ 

Ροδίτης 2024: Φρέσκο και καθαρό, με ανθικά αρώματα, πράσινο μήλο και εσπεριδοειδή. Δροσιστική οξύτητα, ελαφριά ορυκτότητα και πολύ ευγενικό προφίλ. Πίνεται νέο και λειτουργεί ιδανικά ως aperitif.

Σκανδαλιά Rosé 2024: Πρώτη επίσημη προσπάθεια της νέας γενιάς. Αρώματα άγουρης φράουλας και γκρέιπφρουτ, με πολύ δροσιστική οξύτητα και μαλακές τανίνες. Γαστρονομικό ροζέ με καθαρότητα και κομψότητα.

Πετεινός Ερυθρός 2022: Ευθύ, καθαρό blend Ξινόμαυρου-Μerlot χωρίς βαρέλι. Ζουμερό κεράσι και βύσσινο, ισορροπημένη οξύτητα και τανίνες, εξαιρετικό value for money που διατηρεί φρεσκάδα και χαρακτήρα.

Νάουσα 2020: Κλασική έκφραση Ξινόμαυρου με ντομάτα, ελιά και κόκκινα φρούτα, με παραμονή 12 μηνών σε βαρέλι που δεν «σκεπάζει» την ποικιλία. Πυκνές τανίνες, υψηλή οξύτητα και μεγάλο δυναμικό παλαίωσης.

Νάουσα 2021: Πιο κομψή και φρουτώδης σε σχέση με το 2020, με ζουμερό κεράσι και δαμάσκηνο. Κρασί με εξαιρετική ισορροπία και υπόσχεση μακράς εξέλιξης στη φιάλη.

Παλιοκαλιάς 2022: Το κρασί παράγεται μόνο σε πολύ καλές χρονιές και εδώ ξεδιπλώνει έντονο βοτανικό προφίλ, μαζί με ντομάτα, κόκκινα φρούτα και γλυκόριζα. Ισορροπημένη οξύτητα και τανίνες, αλλά πολύ νεαρό· θέλει καράφα. Ένα εμφανώς πιο «intellectual» και terroir-driven κρασί.

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΑΡΓΑΤΙΑ

Επιστρέψαμε μετά από μερικά χρόνια στην Αργατία, στο μικρό οικογενειακό κτήμα στην πλαγιά του Ροδοχωρίου, όπου μας υποδέχθηκαν με ζεστασιά ο Χριστόφορος και ο Κωνσταντίνος Γεωργιάδης, που έχουν πλέον αναλάβει τα ηνία της επιχείρησης, συνεχίζοντας το όραμα των γονιών τους. Τα αδέλφια πλαισιώνει με τη μεγάλη της εμπειρία η μητέρα τους Χαρούλα Σπινθηροπούλου, μία από τις πιο αναγνωρισμένες παρουσίες της περιοχής, με πολυετή εμπειρία στον Κυρ-Γιάννη.

Η Αργατία καλλιεργεί πλέον 30 στρέμματα και παράγει περίπου 15.000 φιάλες ετησίως. Η καλλιέργεια παραμένει βιολογική, ενώ στο επίκεντρο είναι ξεκάθαρα το Ξινόμαυρο, με τη Μαλαγουζιά και το Ασύρτικο να λειτουργούν συμπληρωματικά στο λευκό χαρμάνι. Οι αμπελώνες –οι παλαιότεροι φθάνουν τα 27 χρόνια– δουλεύονται με στόχο τη μακροζωία: φυτά που θα δίνουν εξαιρετικό σταφύλι και στα 60 και στα 70 τους χρόνια.

Η οινοποίηση χαρακτηρίζεται από ήπιες παρεμβάσεις. Κάποιες ετικέτες ζυμώνονται με ιθαγενείς ζύμες, άλλες εμβολιάζονται, ενώ η χρήση βαρελιού παραμένει διακριτική. Τα 500άρια γαλλικά βαρέλια, τέταρτης έως έκτης χρήσης, δίνουν στο κρασί δομή χωρίς να καλύπτουν το άρωμα του Ξινόμαυρου. Η ωρίμανση κυμαίνεται στους 8-12 μήνες, ανάλογα με το πώς «μιλάει» το κρασί – μια φιλοσοφία που απομακρύνεται από τα παλαιότερα, πιο «βαρελάτα» στιλ της περιοχής.

Παράλληλα, η οικογένεια συμμετέχει ενεργά στις συζητήσεις για το μέλλον της ζώνης της Νάουσας: από τα cru και τα αμπελοτόπια μέχρι την ανάγκη για νέα εργαλεία, όπως ο σύγχρονος μετεωρολογικός σταθμός που έχει εγκατασταθεί στα αμπέλια. 

Ένα οινοποιείο μικρό σε κλίμακα, αλλά μεγάλο σε προσωπικότητα· οικογενειακό, γνήσιο και δεμένο άρρηκτα με το μέλλον της Νάουσας.

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ

Λευκό Blend (Ασύρτικο, Μαλαγουζιά, 7% Ξινόμαυρο): Φρέσκο, δεξαμενής, με ανθικά και φρουτώδη στοιχεία (πράσινο μήλο, βερίκοκο) και ωραία ορυκτότητα. Το Ασύρτικο δίνει σώμα και οξύτητα, η Μαλαγουζιά αρωματικό βάθος, ενώ το μικρό ποσοστό Ξινόμαυρου ενισχύει τη δροσιά και την οξύτητα. Ισορροπημένο, ευχάριστο και «καθαρό», ιδανικά εμφιαλωμένο Ιανουάριο-Φεβρουάριο ώστε να κυκλοφορεί καλοκαίρι. Παλαιώνει εξαιρετικά.

Rosé Ξινόμαυρο: 100% Ξινόμαυρο. Έχει πιο σκούρο χρώμα από το κλασικό «μοντέρνο» ροζέ – επιλογή που βασίζεται στα στέμφυλα που μένουν μόλις μία ώρα. Ζωντανή οξύτητα, καθαρό φρούτο και ένταση χωρίς γλύκα. Ένα γαστρονομικό κρασί.

«Χαρούλα» – Ερυθρό Blend (Ξινόμαυρο, Μαυροδάφνη, Νεγκόσκα): Ένα ενδιαφέρον και ειλικρινές blend, με τον πυρήνα του Ξινόμαυρου και τη Μαυροδάφνη να δίνουν ώριμο φρουτώδες και πιο μαλακές τανίνες. Η Νεγκόσκα συμμετέχει σε πολύ μικρό ποσοστό. 

ΑΡΓΑΤΙΑ ΝΑΟΥΣΑ ΠΟΠ: 100% Ξινόμαυρο από αμπελοτόπι στη Λάκα. Ντομάτα, κεράσι, ελιά, τραγανή οξύτητα και πολύ μαλακές τανίνες. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε χρονιάς και κατόπιν γευστικής δοκιμής αποφασίζεται ποια χρονιά θα κυκλοφορήσει στην αγορά. Μπορεί να συνοδεύσει κυνήγια και γενικότερα κρέατα στη σχάρα ή μαγειρευτά.

Kappas Winery

Στο οινοποιείο Kάππα, η ουσία δεν βρίσκεται στα κρασιά, αλλά στους ανθρώπους του. Ένα μικρό και ανεπιτήδευτο οινοποιείο στα Αγγελοχώρια, όπου πραγματικά μάς έκανε εντύπωση η έντονη προσωπικότητα των ανθρώπων του.

Μας υποδέχθηκε με πλατύ χαμόγελο και ένα τραπέζι στρωμένο με καλούδια η Ελένη Χαραλαμπάκη, μια γυναίκα με ρίζες στην Κρήτη, αλλά με τόπο καρδιάς τη Νάουσα.
Όλα ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1990, όταν ο Κυριάκος Καραγκιοζίδης, λάτρης της φύσης, κατασκευαστής μουσικών οργάνων και ξυλουργός, με έντονη γεύση και χαρακτήρα, φύτεψε τα πρώτα αμπέλια στο Αγγελοχώρι και στη Φυτειά: Αγιωργίτικο, Syrah και Ξινόμαυρο της ζώνης ΠΟΠ Νάουσας.

Χρόνια αργότερα, ο γιος του, Τάσος Καραγκιοζίδης, μετά από επαγγελματική πορεία στη Γερμανία, ένιωσε την ανάγκη να επιστρέψει στον τόπο του. Το 2021, μαζί με την Ελένη Χαραλαμπάκη, ανέλαβαν τα κτήματα και προχώρησαν στην ανέγερση του καινούργιου οινοποιείου στο Αγγελοχώρι, δίνοντας νέα μορφή στο οικογενειακό όραμα.

Την ημέρα της επίσκεψης, στο βάθος του οινοποιείου «δούλευε» και το καζάνι απόσταξης, απλώνοντας στον χώρο μυρωδιές γλυκάνισου και δημιουργώντας μια ζεστή ατμόσφαιρα.
Το οινοποιείο χτίστηκε το 2021 και η πρώτη παραγωγή έγινε εκείνο τον Σεπτέμβρη, μέσα σε σκόνη, ημιτελείς τοίχους, ανοιχτές πόρτες και δεξαμενές που έμπαιναν την ίδια μέρα που τρυγούσαν. Πόρτες, παράθυρα, πλακάκια, όλα προχωρούσαν παράλληλα με την παραγωγή. «Ό,τι είχαμε το ρίξαμε μέσα στο οινοποιείο. Δεν γινόταν αλλιώς», μας λένε.

Οι αμπελώνες απλώνονται σε διαφορετικές τοποθεσίες: ένα μέρος στην περιοχή της Θηριής, τα Ξινόμαυρα όμως –η καρδιά της δουλειάς τους– βρίσκονται στο Βέρμιο. Η φιλοσοφία τους είναι ξεκάθαρη: χαμηλές στρεμματικές αποδόσεις, πολλή δουλειά, καθαρή πρώτη ύλη.
«Τετρακόσια πενήντα με εξακόσια κιλά το στρέμμα. Πάνω από αυτό δεν το θεωρώ Ξινόμαυρο», λέει ο Τάσος με απόλυτο τρόπο που δεν χωράει αμφισβήτηση. Ο στόχος τους δεν είναι η ποσότητα· ούτε καν η Ελλάδα. Ο πραγματικός ανταγωνισμός, όπως επιμένει, είναι εκεί όπου το Ξινόμαυρο συναντά το συγγενικό του Nebbiolo: Barolo, Ribera del Duero, μεγάλα ευρωπαϊκά κόκκινα. «Ο Γερμανός δεν ξέρει το Ξινόμαυρο, ξέρει όμως το Nebbiolo. Άρα πρέπει να του δώσω κάτι που να μπορεί να τοποθετήσει».

Το οινοποιείο δουλεύει με σύγχρονες τεχνικές, αλλά με σεβασμό στον χρόνο. Οι κωνικές δεξαμενές επιτρέπουν φυσική καθίζηση, γίνεται προζυμωτική κρυοεκχύλιση, οι ζυμώσεις είναι απόλυτα ελεγχόμενες. Στο κελάρι, βαρέλια από Ουγγαρία, Ρουμανία και Αμερική συνθέτουν το παζλ κάθε ετικέτας. Ο Αντώνης Αλιφραγκής –με σχεδόν πεισματική προσήλωση– δοκιμάζει, χαρμανιάζει, αποφασίζει.
Και μετά υπάρχουν και τα πιθάρια: πήλινα, χειροποίητα, εισαγωγής από τη Γεωργία, με παραδοσιακή επίστρωση από μελισσοκέρι. Εκεί ωριμάζουν μικρές ποσότητες Ξινόμαυρου ή Ασύρτικου, με μηδενικές παρεμβάσεις.

Η γκάμα περιλαμβάνει Ξινόμαυρο σε διάφορες εκδοχές, Syrah, Merlot, Cabernet, Αγιωργίτικο, καθώς και λευκά, όπως Sauvignon Blanc, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο. Όμως οι μεγαλύτερες συγκινήσεις κρύβονται στις μικρές παραγωγές – εκεί όπου οι δύο άνδρες, όπως λένε, «κάνουν την τρέλα τους».
Το ροζέ Ανάμνον, με ζύμωση σε βαρέλι, έχει κάνει μια εντυπωσιακή πρώτη εμφάνιση, με λίστες σε εστιατόρια όπως το Herve και το Athens Plaza! Το Ασύρτικο X-Loco, σε στιλ Σαντορίνης, είναι μια ευχάριστη έκπληξη. Το Ξινόμαυρο του 2023, με μόλις 450 κιλά/στρέμμα, έχει ένταση, χρώμα και φρεσκάδα.

Όλα εδώ γίνονται σε μικρές ποσότητες, με απόλυτη αφοσίωση και χωρίς καμία διάθεση να «καβαλήσουν» την παραγωγή. Αν μια χρονιά δεν δώσει το σταφύλι που χρειάζεται μια ετικέτα, τότε απλώς δεν θα βγει.

Ανάμνον

Η ζύμωση αυτού του χαρακτηριστικού ροζέ κρασιού πραγματοποιείται σε δρύινα βαρέλια. Το αποτέλεσμα είναι ένα δυναμικό ροζέ με ροδάκινο, φράουλα και λίγη βανίλια, στο οποίο το ξύλο δεν είναι ιδιαίτερα έντονο. Ένα κρασί με γεμάτο σώμα από σταφύλια Ξινόμαυρου. Δεν είναι ένα τυπικό ροζέ· είναι ένα κρασί για κάθε εποχή.