Περπατώντας χθες στην πλατεία Κολωνακίου και περνώντας μπροστά από την κάβα Mr. Vertigo, θυμήθηκα το εξαιρετικό ομώνυμο μυθιστόρημα του Paul Auster και τον ρόλο που παίζει το κρασί σε αυτό.
Στην ιστορία του συγγραφέα, το κρασί χρησιμοποιείται ως ένα είδος μαγικής ουσίας που συνδέεται με τις εμπειρίες των χαρακτήρων και την ανάπτυξή τους. Ο κύριος χαρακτήρας, ο Walt, εκπαιδεύεται σε ένα σύστημα ψυχοσωματικής ανάπτυξης από έναν παλιό Τσιγγάνο, και το κρασί είναι ένα από τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε αυτή τη διαδικασία εκπαίδευσης και μεταμόρφωσης. Μέσω του κρασιού, ο Walt εκπαιδεύεται σε διάφορες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και αυτογνωσίας και με αυτόν τον τρόπο το κρασί λειτουργεί ως σύμβολο και μέσο διαμόρφωσης του χαρακτήρα στο μυθιστόρημα.
Η αλήθεια είναι ότι το κρασί έχει αποτελέσει διαχρονική πηγή έμπνευσης για συγγραφείς σε διάφορες εποχές και πολιτισμούς, από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή. Από αρχαίους μύθους και ποιήματα μέχρι σύγχρονα μυθιστορήμα- τα και ποιητικές συλλογές, το κρασί έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς.
Αν επιχειρήσουμε μια συνοπτικότατη θεώρηση του πως έχει αντιμετωπιστεί το κρασί στη λογοτεχνία ανά τους αιώνες, μπορούμε να επισημάνουμε και να ξεχωρίσουμε τα εξής:
Στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία, το κρασί είχε συχνά θετική συμβολική σημασία, συνδέοντας την απόλαυση με την ευφροσύνη και την κοινωνική συνοχή. Οι αρχαίοι Έλληνες ποιητές, όπως ο Όμηρος και ο Σοφοκλής, περιέγραφαν αναλυτικά και γλαφυρά τις συζητήσεις που συνόδευαν την κατανάλωση κρασιού. Στα έπη του Ομήρου, το κρασί παρουσιάζεται ως κομβικό σημείο της ελληνικής κουλτούρας και της κοινωνικής ζωής. Αναφέρεται συχνά σε διάφορα σημεία των επών, κυρίως σε γλέντια και συμπόσια των ηρώων. Στην «Οδύσσεια» ο Όμηρος περιγράφει αναλυτικά τις ευχάριστες στιγμές που ο Οδυσσέας απολαμβάνει πίνοντας κρασί με τους συντρόφους του.
Στη ρωμαϊκή λογοτεχνία, το κρασί εμφανίζεται ως σύμβολο πλούτου και ευημερίας. Οι Ρωμαίοι ποιητές και συγγραφείς, όπως ο Οβίδιος και ο Οράτιος, συχνά αναφέρονταν στο κρασί ως συνοδευτικό στοιχείο ευχάριστων στιγμών και εορτασμών.
Και στην παράδοση, όμως, της Μέσης Ανατολής και του Βυζαντίου, το κρασί είχε σημαντική θέση στην καθημερινότητα αλλά και στις γιορτές, και υπάρχουν πλήθος ιστορικών πηγών που αναφέρονται σε αυτό.
Στην κλασική λογοτεχνία, το κρασί αποτελούσε σημαντικό στοιχείο τόσο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, όσο και στις θρησκευτικές και κοινωνικές τελετές. Παρουσιάζεται όμως και ως σύμβολο πλούτου, εξουσίας και απόλαυσης. Στα έργα του Σαίξπηρ, το κρασί εμφανίζεται συχνά σε δείπνα και κοινωνικές σκηνές, αναδεικνύοντας την κοινωνική του διάσταση. Στον «Δον Κιχώτη», ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες απεικονίζει τον υπερρεαλιστικό του ήρωα να απολαμβάνει το κρασί στη διάρκεια των περιπετειών του, προσδίδοντας έτσι στην κατανάλωση κρασιού μια πνευματική διάσταση. Ο ιδεαλιστής ιππότης συχνά παρουσιάζεται να πίνει κρασί καθώς ζει τις περιπέτειές του.
Το κρασί αντιπροσωπεύει την απόδραση από την πραγματικότητα και την είσοδο σε έναν κόσμο φαντασίας και ονείρων. Για τον Δον Κιχώτη, το κρασί είναι συχνά σύνδεσμος με την εποχή των ιπποτών και των μεσαιωνικών μύθων που τόσο εμπνέουν τη φαντασία του, αλλά και ένα σύμβολο της απολαυστικής πλευράς της ζωής και της ανθρώπινης γενναιοδωρίας, ιδιαίτερα όταν ο ήρωας προσφέρει κρασί σε άλλους χαρακτήρες κατά τη διάρκεια των περιπετειών του.
Η σύγχρονη διεθνής λογοτεχνία δεν παραμερίζει το κρασί ως θέμα, και συχνά αυτό εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό στοιχείο της αφήγησης. Σε πολλά μυθιστορήματα και διηγήματα, οι συγγραφείς εξερευνούν τις σχέσεις, τις αντιθέσεις και τις αναδυόμενες συναισθηματικές καταστάσεις που συνοδεύουν την κατανάλωση κρασιού. Το κρασί έτσι μπορεί να λειτουργήσει ως σύμβολο ευφροσύνης ή παρέας, αλλά ακόμη και ως διανοητικό ερέθισμα ή και σε κάποιες περιπτώσεις ως αναφορά σε κοινωνικές ανισότητες.
Πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς, τέλος, χρησιμοποιούν το κρασί για να αναδείξουν τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα από συγκεκριμένες συναισθηματικές καταστάσεις, αλλά και κοινωνικές δομές.
Οι συγγραφείς του 20ού –αλλά και του 21ου– αιώνα, όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, η Μάργκαρετ Άτγουντ και πολλοί άλλοι έχουν αναφερθεί στο κρασί με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Σε ορισμένα έργα, το κρασί αντιπροσωπεύει την πολυτέλεια και την απόλαυση, ενώ σε άλλα αναδεικνύεται ως σύμβολο της μελαγχολίας και της απώλειας. Σε πολλά σύγχρονα έργα, το κρασί αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη ανάγκη για απόδραση και απόλαυση, αλλά και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων.
Στα μυθιστορήματα του Χέμινγουεϊ, για παράδειγμα, το κρασί παίζει σημαντικό ρόλο ως σύμβολο της απώλειας και της μελαγχολίας, αλλά και ως ένα στοιχείο που αντιπροσωπεύει την κοινωνική επικοινωνία, τη γοητεία της ελευθερίας και την ανθρώπινη αλληλεπίδραση. Συχνά οι χαρακτήρες του Χέμινγουεϊ συναντιούνται σε μπαρ ή εστι- ατόρια και απολαμβάνουν κρασί, ενώ συζητούν για τη ζωή, τις σχέσεις και τις εμπειρίες τους. Το κρασί, άρα, σε κάποιες περιπτώσεις εκφράζει την έννοια της απολαυστικής πτυχής της ζωής, του αισθησιασμού και της επίτευξης της ευτυχίας ή και το μέσο αντιμετώπισης της απώλειας ή της απόρριψης σε κάποιες άλλες.
Και βέβαια, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στο μυθιστόρημα «Sideways» του Ρεξ Πίκετ, το οποίο έγινε γνωστό μέσα από την ευτυχέστατη κινηματογραφική του μεταφορά. Στο βιβλίο, το κρασί αποτελεί την κεντρική θεματική και είναι στενά συνδεδεμένο με την ανάπτυξη των χαρακτήρων και την εξέλιξη της πλοκής. Η ιστορία ακολουθεί δύο φίλους, τον Miles και τον Jack, που πραγματοποιούν ένα ταξίδι στη Napa Valley πριν από τον γάμο του Jack. O Miles, λάτρης του κρασιού με εκλεπτυσμένα γούστα, προσπαθεί να μοιραστεί την αγάπη του για το κρασί με τον Jack, που είναι περισσότερο αφοσιωμένος στον γάμο του και στις περιπέτειες πριν από αυτόν. Το κρασί λειτουργεί ως καταλυτικό στοιχείο για την εξέλιξη των σχέσεων και των αναζητήσεων των χαρακτήρων, καθώς εμφανίζονται πολλά συναισθηματικά και κοινωνικά θέματα μέσα από την απόλαυση και τη συζήτηση γύρω από την τέχνη του κρασιού.
Συνοψίζοντας λοιπόν, το κρασί έχει παίξει διαχρονικά σημαντικό ρόλο, τόσο στην κλασική, όσο και στη σύγχρονη διεθνή λογοτεχνία, αναδεικνύοντας τις διάφορες πτυχές της ανθρώ- πινης εμπειρίας και της κοινωνικής δυναμικής.
