Αν στη Γαλάζια Λίμνη φύτρωναν αμπέλια
Φανταστείτε να υπήρχε ένα παράλληλο οινοπαραγωγικό σύμπαν, όπου τα αμπέλια να καρποφορούσαν δύο φορές μέσα στο χρόνο, να παραγόταν κρασί σε διπλές παρτίδες και κάθε έξι μήνες να είχαμε τρύγο. Κι όμως! Ο κόσμος αυτός δεν είναι τόσο μακριά μας. Μπορεί να είναι κοντά στον ισημερινό, όπου το κλίμα είναι τροπικό και η έννοια του χειμώνα απουσιάζει παντελώς από το manual αμπελοκαλλιέργειας. Τι γίνεται λοιπόν, όταν το αμπέλι αποφασίζει να ξεχάσει τις εποχές και να συμπεριφέρεται σαν τροπικό φυτό με διαφορετικό βλαστικό και αναπαραγωγικό κύκλο; Είναι ώρα να ξεφύγουμε από τους φθινοπωρινούς λόφους με μπορντωλέζικα αμπέλια, από τις πλαγιές με τα ξινόμαυρα της Νάουσας και από τις σειρές κατά μήκος του ποταμού Duero και να γνωρίσουμε τον κόσμο των τροπικών αμπελώνων.
Σε μέρη όπως η βόρεια Βραζιλία, η Ταϊλάνδη, ορισμένες περιοχές της Ινδίας, αλλά και νησιά καταμεσής του Ειρηνικού ωκεανού, υπάρχουν αμπελώνες που έχουν καταφέρει με την ανθρώπινη βοήθεια να εγκλιματιστούν με το περιβάλλον, τη ζέστη και τις υγρασίες και να παράγουν σταφύλια και κατά συνέπεια κρασί. Εκεί, ο ήλιος ποτέ δεν ξεχνά να λάμψει, τα φυτά δεν μπαίνουν ποτέ σε λήθαργο για ξεκούραση και οι τρυγητές επίσης.
Ο κύκλος της αμπέλου σε τροπικά κλίματα διαφέρει σημαντικά από τον γνωστό ετήσιο ευρωπαϊκό κύκλο. Αντί να μπαίνει σε λήθαργο τον χειμώνα, συνεχίζει ακάθεκτη. Η παραδοσιακή άμπελος είναι φυλλοβόλο φυτό. Στους γνωστούς μας αμπελώνες, κοιμάται τον χειμώνα, ξυπνά την άνοιξη, ανθίζει, καρποφορεί και πέφτει πάλι σε λήθαργο. Όλα αυτά ρυθμίζονται από θερμοκρασίες, φωτοπερίοδο και μια πολύπλοκη ορμονική συμφωνία ανάμεσα σε γιββερελλίνες, αυξίνες και κυτοκινίνες.
Στον τροπικό κόσμο όμως, η άμπελος δεν λαμβάνει ποτέ ειδοποίηση ότι ήρθε ο χειμώνας. Οι θερμοκρασίες μένουν σταθερά υψηλές, το φως άφθονο, και η εποχικότητα καθορίζεται μόνο από τη βροχή. Αυτό σημαίνει ότι η άμπελος δεν «καταλαβαίνει» πως έχει έρθει η ώρα να «ξεκουραστεί», με αποτέλεσμα, το μόνο μήνυμα που λαμβάνει είναι η ανθρώπινη ενέργεια, δηλαδή το κλάδεμα. Κλαδεύοντας ένα πρέμνο, ενεργοποιούνται ξανά οι οφθαλμοί του και μπαίνει σε καινούριο κύκλο βλάστησης, άνθισης και καρποφορίας.
Πρόκειται για μια «αναπτυξιακή πλαστικότητα», ικανότητα που έχει το φυτό να εφαρμόσει ώστε να σταθεί γενναίο και να επιβιώσει πάση θυσία. Με πολλή προσπάθεια δηλαδή, προσαρμόζει τον βιολογικό του ρυθμό ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο φύεται. Το κλάδεμα λειτουργεί σαν «κουμπί επανεκκίνησης» και η ρίζα, αν είναι δυνατή και καλά θρεμμένη, προσφέρει ξανά όλα τα απαραίτητα, δηλαδή νερό, θρεπτικά και ιχνοστοιχεία. Πολλά βέβαια αμπελάκια δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν, οπότε και στη διάρκεια των χρόνων που πειραματίζονταν οι αμπελουργοί σε τέτοιες συνθήκες, κάποια δεν στάθηκαν αρκετά τυχερά και υποχώρησαν, ενώ τα πιο ευπροσάρμοστα ήταν και αυτά που αναπαράχθηκαν για να καλύψουν όλες τις θέσεις του αμπελώνα. Προφανώς, υπό αυτή τη συνθήκη, τα αμπέλια δε θα έχουν τη μακροβιότητα που γνωρίζουμε στην Ευρώπη, αλλά ζουν λιγότερα χρόνια.
Στη Βραζιλία, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να συναντήσει την κοιλάδα του São Francisco, προς το βορρά, όπου το αμπέλι καρποφορεί χωρίς διακοπές. Εκεί, υπάρχουν οινοποιεία που τρυγούν τα σταφύλια τους κάθε έξι μήνες από ποικιλίες όπως Syrah και Chenin Blanc, σε αμμώδη, θερμά εδάφη. Επίσης, στην Ινδία, υπάρχει η αμπελοοινικού ενδιαφέροντος περιοχή Nashik, ενώ στην Ταϊλάνδη φυτεύονται ποικιλίες όπως το Tempranillo και το Colombard, και πραγματικά αναρωτιέμαι με τί τοπικό φαγητό μπορεί να συνοδευτεί ένας τέτοιος οίνος. Το πιο εντυπωσιακό είναι το νησί Rangiroa, στη Γαλλική Πολυνησία, στην Ταϊτή, μια κουκίδα στον ωκεανό. Οι τρύγοι γίνονται με βάρκες για να φτάσουν τα σταφύλια στο οινοποιείο και να γίνουν κρασί. Εκεί, παράγονται ροζέ και λευκά κρασιά με κοράλλια στις ετικέτες, ιδανικά για εκείνους που ταξιδεύουν για να δοκιμάσουν τις πιο ιδιαίτερες και αξιοθαύμαστες οινοποιήσεις.
Φυσικά, δεν είναι όλα ρόδινα, όπως τα κοράλλια. Όταν έχουμε δύο τρύγους, έχουμε διπλό ρίσκο και διπλό άγχος. Τα σταφύλια στα τροπικά κλίματα ωριμάζουν γρήγορα, και η ζέστη συχνά οδηγεί σε χαμηλές οξύτητες και υψηλά σάκχαρα, που σε οινική μετάφραση σημαίνει λιγότερη φρεσκάδα και πλαδαρότητα, που για να οδηγηθεί σε ένα καλό αποτέλεσμα ενέχει μεγάλη πρόκληση και χρειάζεται «οινολογική μαστοριά».
Όμως, όπως κάθε πρόκληση έχει και τη γοητεία της. Τα κρασιά των τροπικών ζωνών ίσως δεν έχουν την αρτιότητα και την πολυπλοκότητα που έχουμε συνηθίσει, αλλά κερδίζουν σε καινοτομία και τόλμη. Τώρα μεταξύ μας, ποιος εραστής του κρασιού δε θα ήθελε να δοκιμάσει μια φιάλη με περιεχόμενο από τα κοράλλια του Ειρηνικού;
Η άμπελος, τελικά, αποδεικνύει ότι δεν είναι δέσμια των παραδόσεων. Αντί να ακολουθεί τα εγχειρίδια των παππούδων μας, μπορεί να χορέψει σάμπα στη Βραζιλία, να φοράει σαρίκι στην Ινδία και να βγάζει ρίζες σε νησιά του Ειρηνικού. Τελικά, ο Ρίτσαρντ και η Έμελιν από τη Γαλάζια Λίμνη, ίσως να μπορούσαν να είχαν κάνει και κρασί που να θυμίζει εκείνα τα κόκκινα μούρα.
