Ο Νότος της Μεσογείου αντιμέτωπος με τις φωτιές: από την Πορτογαλία μέχρι τα Κρασοχώρια της Λεμεσού
Η πυρκαγιά που ξέσπασε στις 8 Αυγούστου στις πλαγιές του Βεζούβιου έπληξε το σύμβολο της οινοποιίας της Καμπανίας, το Lacryma Christi. Οι φλόγες κατέκαψαν εκατοντάδες στρέμματα βλάστησης στις πλαγιές του ηφαιστείου, ενώ αμπέλια αιώνων βρέθηκαν είτε καμένα είτε σκεπασμένα από στάχτη. Οι οινοποιοί μιλούν ήδη για απώλεια του φετινού τρύγου, λίγες μόλις εβδομάδες πριν την έναρξή του. Το Εθνικό Πάρκο του Βεζούβιου έχει κλείσει για τους επισκέπτες, στερώντας από την περιοχή και μια σημαντική τουριστική πηγή εισοδήματος.
«Πρόκειται για τεράστια καταστροφή για το περιβάλλον και τη γεωργία», τόνισε η πρόεδρος της Coldiretti Napoli, Valentina Stinga, στο Gambero Rosso. Η ίδια υπογράμμισε πως το μεγαλύτερο πλήγμα καταγράφεται στην αμπελουργία, ενώ οι ακαλλιέργητες εκτάσεις γύρω από το Πάρκο λειτούργησαν ως εύφλεκτο υπόβαθρο που βοήθησε στη διάδοση της φωτιάς.
Η Καμπανία δεν είναι μια τυχαία αμπελουργική περιοχή. Από την αρχαιότητα, τα εδάφη γύρω από τον Βεζούβιο φιλοξενούσαν αμπελώνες που συνδέθηκαν με την ιστορία της Μεσογείου. Το κρασί που παράγεται στα ηφαιστειακά εδάφη της Νάπολης έχει ιστορία 25 αιώνων. Και αν από τη μία ο μύθος λέει ότι εκεί που κύλησαν τα Δάκρυα του Χριστού φύτρωσε αμπέλι, στην ιστορία της περιοχής αναφέρεται ότι οι Έλληνες έβαλαν κι εδώ το χεράκι τους, φυτεύοντας κλήματα. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος και ο Κολουμέλλα μιλούν για τα περίφημα Amineae vites, τα αμπέλια που έφεραν οι Έλληνες άποικοι από την Κύμη και πιθανόν από τη Θεσσαλία. Οι «Αμιναίοι» έδωσαν ποικιλίες ικανές να παράγουν κρασιά που άντεχαν στον χρόνο και έγιναν η βάση για το περιώνυμο Falernum, το κρασί-σύμβολο της ρωμαϊκής αριστοκρατίας.
Στην Πομπηία έχουν βρεθεί αποτυπώματα ριζών αμπελιών που θάφτηκαν από την έκρηξη του 79 μ.Χ., αποδεικνύοντας ότι οι Ρωμαίοι καλλιεργούσαν συστηματικά, σε σειρές με κανονικά διαστήματα – μια τεχνική που θυμίζει τα σημερινά πρότυπα. Από εκείνη την κληρονομιά έως το σημερινό Lacryma Christi, η αμπελοκαλλιέργεια στην Καμπανία είναι μια αδιάκοπη συνέχεια που ενώνει την Ελλάδα με την Ιταλία.
Τα αμπέλια σήμερα, έχουν ερυθρές και λευκές ποικιλίες όπως οι Piedirosso, Aglianico, Verdeca, Coda di Volpe, Falanghina, Caprettone, και Greco di Tufo. Βρίσκονται μπροστά στον κίνδυνο της εξαφάνισης όπως συμβαίνει με την αμπελοκαλλιέργεια σε όλο τον μεσογειακό Νότο. Την ώρα που οι φλόγες από τις πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού δείχνουν να κοπάζουν, οι καλλιεργητές μετρούν στρέμματα κατεστραμμένα και προβληματίζονται για την επόμενη μέρα.
Κύπρος: Τα Κρασοχώρια της Λεμεσού
Στην Κύπρο, οι πυρκαγιές του Ιουλίου που άφησαν πίσω τους δύο νεκρούς, χτύπησαν την καρδιά της αμπελουργίας: τα Κρασοχώρια της Λεμεσού. Εκτιμήσεις κάνουν λόγο για απώλεια περίπου 30% της συνολικής αμπελουργικής έκτασης της περιοχής, δηλαδή από 15.000 έως και 55.000 δεκάρια, ανάλογα με την πηγή.
Ο Μάρκος Ζαμπάρτας, οινοποιός στον Άγιο Αμβρόσιο, μιλάει για την καταστροφή που βίωσαν οι άνθρωποι και κάνει λόγο για ολιγωρία και κακό συντονισμό στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Οι φλόγες έφτασαν στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου, το οποίο σώθηκε χάρη στις προσπάθειες και στον αυτοσχεδιασμό των ανθρώπων. Δυστυχώς όμως πολλά αμπέλια, αν και λειτούργησαν ως αντιπυρικές ζώνες, έχουν υποστεί ζημιές. Ένας από τους εργαζόμενους στο οινοποιείο Ζαμπάρτα είδε το σπίτι του στα Βάσα να καταστρέφεται. Για αυτή την οικογένεια που έχει τρία μικρά παιδιά, ο Ζαμπάρτας δημιούργησε ένα crowdfunding κι αν θέλετε να βοηθήσετε, μπορείτε να το κάνετε ακολουθώντας τον σύνδεσμο ΕΔΩ
Ελλάδα: Φλόγες και καύσωνας
Στην Ελλάδα, τα μέτωπα γύρω από την Πάτρα και την Αρχαία Ολυμπία έπληξαν αγροτικές εκτάσεις, συμπεριλαμβανομένων ελαιώνων και αμπελώνων. «Μοιάζει με αποκάλυψη», δήλωσε ένας εθελοντής στο Reuters, περιγράφοντας τον καπνό που σκέπασε βιομηχανικές εγκαταστάσεις και καλλιέργειες. Στα δυτικά της Ζακύνθου, στον Κοιλιωμένο και στον Παντοκράτορα, κάηκαν αμπέλια, όπως και στην Εύβοια αλλά και σε άλλες περιοχές. Η ζημιά στη γεωργία μένει να αποτιμηθεί.
Η Ελλάδα έχει ήδη αντιμετωπίσει στο παρελθόν φωτιές που χτύπησαν οινοπαραγωγικές περιοχές από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη και το φετινό καλοκαίρι επιβεβαιώνει ότι η απειλή είναι πια επαναλαμβανόμενη.
Το Κτήμα Μπριτζίκη βρίσκεται στην Αρχαία Ολυμπία, μια περιοχή που σχεδόν κάθε χρόνο καίγεται. Όπως λέει στο grapemag η Αναστασία Μπριτζίκη, οι καλοκαιρινές πυρκαγιές είναι πλέον επαναλαμβανόμενο σκηνικό. «Είναι εξοντωτικό να απειλείται κάθε χρόνο η περιουσία σου, το περιβάλλον γύρω σου κι εσύ ο ίδιος. Σωματικά αλλά κυρίως ψυχολογικά αυτή η κατάσταση δεν αντέχεται. Πρέπει να βρούμε πόρους και λύσεις στο κομμάτι της πρόληψης κι όχι κάθε χρόνο να μετράμε τις ζημιές.»
Ο Παντελής Κεφάλας, οινοποιός στη Βολισσό της Χίου, σήμερα που μιλάμε μαζί του, μετράει τις ζημιές στο οινοποιείο: «Ένα αμπέλι με Μανδηλαριά, τρία στρέμματα ήταν, καταστράφηκε ολόκληρο», μας λέει. «Είμαστε τόσες μέρες μέσα στη φωτιά, προσπαθούμε να σώσουμε ό,τι μπορούμε. Το νερό από τη γεώτρησή μας γέμιζε τις δεξαμενές των πυροσβεστικών που έσβηναν τις φωτιές όλες αυτές τις μέρες.» Οι κτιριακές εγκαταστάσεις με τις αποθήκες και τους χώρους παραγωγής σώθηκαν, δεν ισχύει το ίδιο όμως και με τον εξοπλισμό. Κάηκαν λάστιχα, αντλίες, ψεκαστήρες αλλά και το σύστημα άρδευσης στο αμπέλι. Κι όλα αυτά μέσα στην περίοδο του τρύγου. Πόσο δύσκολο πραγματικά για αυτούς τους ανθρώπους να ανακάμψουν.
Στην Τουρτούρα της Ραψάνης, κάποιοι επιχείρησαν να κάψουν ένα αμπέλι και οι φλόγες έφτασαν και στον παρακείμενο αμπελώνα – φυτεμένο κυρίως με Ξινόμαυρο – του οινοποιείου Ντούγκου. Όπως μας λέει ο Θάνος Ντούγκος, το αμπέλι και σε αυτή την περίπτωση δεν κάηκε, ο καρπός όμως διαλύθηκε από τη φωτιά.
Η Μεσόγειος στις φλόγες
Στη Γαλλία, η μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στο Corbières, στην περιοχή Aude έκαψε πάνω από 16.000 εκτάρια – η μεγαλύτερη φωτιά που έχει καταγραφεί στη χώρα εδώ και δεκαετίες. Οι αμπελώνες δεν γλίτωσαν. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι ζημιές φτάνουν έως και το 90% μιας εκμετάλλευσης. Η ζώνη βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του Languedoc-Roussillon.
«Τα αμπέλια είναι το τελευταίο εμπόδιο απέναντι στις φωτιές», λέει ο Ludovic Roux, πρόεδρος της γεωργικής επιτροπής του νομού Aude, στο Reuters. Η εικόνα των αμπελώνων που στέκουν σαν υγρά, πράσινα “τείχη” μέσα σε ένα μαυρισμένο τοπίο κυριάρχησε στα διεθνή ρεπορτάζ, δείχνοντας τον ρόλο τους όχι μόνο ως παραγωγική αλλά και ως προστατευτική δύναμη.
Παράλληλα, το γαλλικό υπουργείο Γεωργίας προβλέπει συνολική ανάκαμψη της παραγωγής κρασιού το 2025 κατά 10–17% σε σχέση με το 2024. Ωστόσο, οι τοπικές ενώσεις προειδοποιούν ότι η νοτιοδυτική Γαλλία, με επίκεντρο το Languedoc-Roussillon, θα χρειαστεί χρόνια για να επανέλθει, καθώς πάνω από 20.000 εκτάρια αμπελώνων έχουν ξεριζωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω κλιματικών πιέσεων και τώρα οι φωτιές ήρθαν να επιβαρύνουν την κατάσταση.
Στην Ισπανία, οι φετινές πυρκαγιές κατέκαψαν πάνω από 158.000 εκτάρια, τη μεγαλύτερη καμένη έκταση στην Ευρώπη για το 2025. Οι περιοχές που επλήγησαν περισσότερο είναι η Γαλικία, η Καστίλλη-Λεόν, η Αραγωνία και η Εξτρεμαδούρα. Σε αρκετές από αυτές τις ζώνες καλλιεργούνται εκτεταμένοι αμπελώνες.
«Έχω δει αμπελώνες εντελώς κατεστραμμένους. Δεν είναι ότι τα ίδια τα αμπέλια καίγονται, αλλά η ζέστη καταβροχθίζει τα πάντα: καίει τα φύλλα, τη βλάστηση και τα σταφύλια πεθαίνουν». Αυτό λέει ο Ernesto Rodríguez, οινοποιός και ιδιοκτήτης οινοποιείου στην ζώνη του Monterrei, στα νότια της επαρχίας Ourense. O Rodríguez αγοράζει σταφύλια από 130 μικρούς παραγωγούς στη γύρω περιοχή και γνωρίζει καλά την προσπάθεια που καταβάλλεται σε κάθε κτήμα. «Αυτό που με πληγώνει περισσότερο είναι οι αμπελουργοί. Το να βλέπω ανθρώπους αφοσιωμένους στις αγροτικές περιοχές, με όλες τις δυσκολίες που συνεπάγεται αυτό, να κλαίνε σαν παιδιά, είναι πραγματικά δύσκολο».
Στην Πορτογαλία, οι πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού έκαψαν πάνω από 6.000 εκτάρια, κυρίως σε αγροτικές και αμπελουργικές εκτάσεις της κεντρικής χώρας, σύμφωνα με το Portugal News. Ίδια εικόνα και στο Μαυροβούνιο, στη Βοσνία, τη Βουλγαρία αλλά και στην Τουρκία που μετράει 17 θύματα από τις φετινές πυρκαγιές.
Συνολικά, το καλοκαίρι του 2025 έχουν καεί πάνω από 440.000 εκτάρια σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με το νότιο τόξο να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος. Από τον Βεζούβιο και τις Corbières μέχρι την Ισπανία, την Πορτογαλία, τα Κρασοχώρια της Λεμεσού και την Πελοπόννησο, η εικόνα είναι κοινή: καμένες πλαγιές, χαμένοι τρύγοι, αμπέλια που γίνονται στάχτη.
Και αν το Lacryma Christi είναι το κρασί-σύμβολο μιας περιοχής που τραυματίστηκε, και τα Κρασοχώρια της Λεμεσού μια ιστορία με προφυλλοξηρικούς αμπελώνες στα 1.200 μέτρα που χάνονται, πρέπει να δούμε το μεγαλύτερο κάδρο. Οι φλόγες καίνε ασταμάτητα κάθε καλοκαίρι τη γη. Ελιές, κυπαρίσσια, πεύκα και αμπέλι συνθέτουν την εικόνα του Mεσογειακού Νότου και δεν είναι μόνο στοιχεία του τοπίου αλλά οι ρίζες και ο πολιτισμός των ανθρώπων που ζουν εδώ. Οι πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού σβήνουν σιγά-σιγά, αλλά οι πληγές τους δυστυχώς θα μείνουν χαραγμένες για χρόνια στον μεσογειακό αμπελώνα.
