Κάθε χρόνο στις αρχές Φεβρουαρίου, η καρδιά των βιολογικών/βιοδυναμιστών οινοποιών του κόσμου χτυπά στις όχθες του Λίγηρα. Ένας μαραθώνιος εκθέσεων που διαρκεί πέντε ημέρες προσελκύει χιλιάδες λάτρεις, επαγγελματίες και μη, αυτής της κατηγορίας κρασιών, η οποία διεκδικεί πλέον ένα μεγάλο κομμάτι της οινικής αγοράς.
Πρόκειται για μια πραγματική γιορτή, με τη συμμετοχή των πιο γνωστών οινοποιών του κόσμου στα επονομαζόμενα Σαλόνια του Λίγηρα. Γύρω από τις εκθέσεις στήνονται δεκάδες άλλα δρώμενα, τα wine bars και τα εστιατόρια της περιοχής γεμίζουν ασφυκτικά, ενώ όλοι όσοι έχουν την τύχη να συμμετάσχουν στη γιορτή αυτή μιλούν για μια ιδιαίτερη ενέργεια τόσο του κόσμου που την επισκέπτεται, όσο και των ίδιων των συμμετεχόντων.
Επιμονή, μεράκι και μεγάλη αγάπη για το αντικείμενό τους είναι τα τρία στοιχεία που έφεραν κοντά τους ανθρώπους που βάζουν τη σφραγίδα της ελληνικής παρουσίας στις εκθέσεις αυτές. Ο Γιώργος Ιωαννίδης, ιδρυτής της εταιρείας Oenos Nature, ένας από τους πρωταγωνιστές στην επίτευξη συμμετοχής των Ελλήνων παραγωγών στα Σαλόνια του Λίγηρα, και οι κορυφαίοι οινοποιοί Ευρυβιάδης Σκλάβος, από το ομώνυμο οινοποιείο της Κεφαλονιάς, και Παναγιώτης Παπαγιαννόπουλος, από το Οινοποιείο Τετράμυθος, μοιράζονται με το Grape τις εμπειρίες τους από τη διοργάνωση.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: OENOS NATURE
Τα δύο ετήσια σαλόνια κρασιού στον Λίγηρα, Renaissance des Appellations στην Angers και La Dive Bouteille στο Saumur, αποτελούν κορυφαίες εκδηλώσεις και σημεία συνάντησης του παγκόσμιου οινικού κόσμου στον χώρο των βιολογικών/βιοδυναμικών πιστοποιημένων οινοποιών (Renaissance des Appellations) και των φυσικών οινοποιήσεων (La Dive Bouteille). Ο δε αριθμός και η αναγνωρισιμότητα των οινοποιών που συμμετέχουν, και οι οποίοι αποτελούν την crème de la crème της παγκόσμιας οινοποίησης στο είδος, τραβούν την προσοχή πλείστων επαγγελματιών. Σε τρεις ημέρες, στα παραπάνω σαλόνια χτυπά η καρδιά του εμπορικού πλανήτη στον χώρο αυτόν.
Το να αντιπροσωπεύεται δε σε αυτά η χώρα μας σχεδόν την τελευταία δεκαετία είναι μεγάλη επιτυχία αλλά και απόδειξη της σημαντικής αναγνώρισης του ποιοτικού άλματος του ελληνικού artisanal κρασιού και ειδικότερα των τριών εμβληματικών οινοποιών που συμμετέχουν: οι Παναγιώτης Παπαγιαννόπουλος (Τετράμυθος) και Ευρυβιάδης Σκλάβος στο Renaissance des Appellations και ο Αποστόλης Θυμιόπουλος στη La Dive Bouteille. Μέλημά μου ήταν, από το 2007, που ιδρύθηκε η εταιρεία μου στη Γαλλία, η Oenos FPL, να καταφέρει να προτείνει και να υποστηρίξει τη συμμετοχή των Ελλήνων οινοποιών που αντιπροσώπευα στη σημαντική αυτή αγορά του κόσμου.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα, επί τη ευκαιρία, να ευχαριστήσω από καρδιάς τον αγαπημένο φίλο και συνοδοιπόρο στο κρασί, μουσικό και οινοδημοσιογράφο Σόλωνα Δουληγέρη, που μέσα από τη συντακτική ομάδα του μη κερδοσκοπικού περιοδικού-συμβόλου της γαλλικής οινοδημοσιογραφίας, Le Rouge & le Blanc, με βοήθησε ανεκτίμητα ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της συμμετοχής μας.
Το 2006 και ενώ ακόμη εργαζόμουν ως υπεύθυνος κρασιού για την εταιρεία Μαυρομμάτης στο Παρίσι, με την ανεκτίμητη βοήθεια του Σόλωνα Δουληγέρη και του François Morel (αρχισυντάκτη του Le Rouge & le Blanc) και τη σύναψη επαφών ειδικά με τον οινοποιό Mark Angeli στο Anjou του Λίγηρα (Ferme de la Sansonnière), συνδιοργανωτή με τον Nicolas Joly (La Coulée de Serrant), πατέρα της βιοδυναμικής στη Γαλλία και ψυχή της Renaissance des Appellations, συμμετείχε για πρώτη φορά Έλληνας οινοποιός, ο αείμνηστος Χαρίδημος Χατζηδάκης, ως προσκεκλημένος, κατ’ εξαίρεση, εκθέτης.
Η υποδοχή των σπουδαίων βιολογικών του οίνων της Σαντορίνης και η συνεχής παρουσία του μέχρι τον τραγικό θάνατό του το 2017, σε συνδυασμό με την ενδυνάμωση της ελληνικής παρουσίας με τη συμμετοχή του Βλάδη Σκλάβου, που παρουσίασε και τις πρώτες πιστοποιήσεις ελληνικών βιοδυναμικών οίνων, αποτέλεσαν για την Ελλάδα τιμή και για την εταιρεία μου σημαντική αναγνώριση της παρουσίας των ελληνικών βιολογικών οίνων στο εμπορικό δίκτυο των αγορών μας στη Γαλλία.
Μετά τον θάνατο του Χαρίδημου, μέλημά μας ήταν να συνεχιστεί επάξια η ελληνική συμμετοχή δίπλα στον Βλάδη Σκλάβο. Έτσι, η εξαιρετική γκάμα nature του Τετράμυθου έγινε αμέσως αποδεκτή από τους διοργανωτές της και από το 2018 ο Παναγιώτης Παπαγιαννόπουλος τιμά με την παρουσία του τη Renaissance des Appellations.
Ταυτόχρονα, και από το 2000, ένα παράλληλο σημαντικό σαλόνι κρασιών φυσικής οινοποίησης (συμπεριλαμβανομένων όλων των style naturales οινοποιήσεων) έβλεπε το φως στις υπόγειες ασβεστολιθικές τρωγλοδυτικές κάβες στο Saumur του Λίγηρα, η La Dive Bouteille, που συγκεντρώνει έναν πολύ μεγάλο αριθμό οινοποιών του παγκόσμιου αμπελώνα και αντικατοπτρίζει πολύ επιτυχημένα τους στόχους της ιδρύτριάς της, Sylvie Augereau – το κρασί είναι προϊόν πολιτισμού, γιορτής και αλληλεγγύης ανάμεσα στους οινοπαραγωγούς που μοιράζονται τα παραπάνω ιδεώδη. Είχα δε την τύχη γνωρίζοντάς τη σε σαλόνι κρασιού της εταιρείας μου στο Παρίσι, να της προτείνω τα κρασιά του Αποστόλη Θυμιόπουλου, και από το 2015 τα εξαιρετικά του Ξινόμαυρα αντιπροσωπεύουν το ελληνικό barrique στο σημαντικό αυτό ραντεβού των naturalistes του κόσμου.
Οι κρύες μέρες στις αρχές κάθε Φεβρουαρίου στο Angers και το Saumur είναι μια θαυμάσια ευκαιρία συνάντησης και μοιράσματος. Με τους Γάλλους συνεργάτες μου, José Ramon και Thierry Bernard, οργανώσαμε μετά το πέρας των δύο σαλονιών οινολογικά ταξίδια γνωριμίας με σημαντικά οινοποιεία στις περιοχές του Λίγηρα (Anjou, Savennières, Jura, Aveyron, Muscadet), με την παρουσία των Ελλήνων οινοπαραγωγών, καθώς και αγαπητών συνεργατών μας από την Ελλάδα, όπως οι Madelaine Λοράντος και Δημήτρης Κούμανης από το Heteroclito. Οι εξορμήσεις αυτές, εκτός από το εξαιρετικό οινολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για όλους μας, εμπλουτίζονται από όμορφες στιγμές μοιράσματος γαστρονομικών ανακαλύψεων και απόλαυσης του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου των αντίστοιχων περιοχών. Στο μέλλον θα συνεχίσουμε τις επισκέψεις σε σπουδαία ιστορικά αμπελοτόπια και ζώνες που μας ενδυναμώνουν σε γνώσεις και εμπειρίες στον όμορφο κόσμο του οίνου και του πολιτισμού.
ΕΥΡΥΒΙΑΔΗΣ ΣΚΛΑΒΟΣ: ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΣΚΛΑΒΟΣ
Στο μακρινό 2014 ανατρέχει η μνήμη μου, όταν για πρώτη φορά παρέα με τον αξέχαστο αγαπημένο Χαρίδημο Χατζηδάκη συμμετείχαμε στην περίφημη έκθεση St Jean των βιοδυναμικών και βιολογικών κρασιών στην Angers. Ήταν τότε που ένα όνειρο ζωής έγινε πραγματικότητα, έχοντας την τιμή εκτός από τη συμμετοχή να γνωρίσω και να δείξω τα κρασιά μας στον μυθικό μέντορα και δάσκαλο της βιοδυναμικής Νικολά Ζολί. Η συγκίνηση ήταν τεράστια, καθώς ο επιβλητικός χώρος της έκθεσης, το συγκρότημα του πρώην νοσοκομείου του Αγίου Ιωάννη, ένα κόσμημα γοτθικού ρυθμού με δύο ανεξάρτητα κτίσματα, το Salon 1, που παλαιά χρησιμοποιήθηκε ως χώρος αποθήκευσης προϊόντων διατροφής, και το Salon 2, που ήταν το μεγάλο αναρρωτήριο του νοσοκομείου (μήκους 60 μ. και πλάτους 22,50 μ.), παλλόταν επί δύο ημέρες στους κατανυκτικούς ρυθμούς της έκθεσης, με εκατοντάδες επισκέπτες αγοραστές και οινόφιλους.
Το νοσοκομειακό αυτό συγκρότημα, που διοικείτο από καλόγερους και έφτασε να περιθάλπει έως και 500 ασθενείς από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, ιδρύθηκε το 1175, από τον Étienne de Marsay κατ’ εντολήν του Ερρίκου Β΄, βασιλιά της Αγγλίας και κόμη του Anjou, ο οποίος έτσι θέλησε να εξιλεωθεί για τη δολοφονία του Thomas Becket. Σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο Jean Lurçat, στο οποίο εκτίθεται μόνιμα η μεγαλύτερη γνωστή συλλογή μεσαιωνικών ταπετσαριών, το Apocapestry.
Σε αυτή την έκθεση, που αρχικά την εμπνεύστηκε ο Νικολά Ζολί με σκοπό την αναγέννηση των Ονομασιών Προέλευσης, μπορείς να δοκιμάσεις βιοδυναμικά και βιολογικά κρασιά από τους πιο ενδιαφέροντες οίκους των σημαντικότερων αμπελουργικών ζωνών της Γαλλίας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Είναι μια συγκλονιστική εμπειρία για ανθρώπους του κρασιού αλλά και γνήσιους οινόφιλους. Στο Salon 2 είχαμε φέτος την τιμή να φιλοξενηθούμε τα δύο οινοποιεία από την Ελλάδα (Τετράμυθος και Σκλάβος), στον θαυμάσιο και συνάμα επιβλητικό χώρο της έκθεσης με τις τεράστιες μεσαιωνικές ταπετσαρίες, στον οποίο παρουσιάζει τα κρασιά της η αφρόκρεμα των οινοποιείων της κοιλάδας του Λίγηρα και όχι μόνο.
Η έκθεση αυτή αποτελεί για το οινοποιείο μας ένα πολύ σημαντικό βήμα για την παρουσίαση των κρασιών μας σε ένα ιδιαίτερο οινόφιλο κοινό και σε σημαντικούς αγοραστές από την παγκόσμια σκηνή στον τομέα των βιοδυναμικών – βιολογικών και εν γένει φυσικών κρασιών, αν και πρέπει να καταγραφεί ο απόηχος μιας αρκετά ανησυχητικής τάσης ύφεσης στον οινικό κλάδο, ειδικά στην Ευρώπη, που κατά την ταπεινή μου γνώμη σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη γενικότερη ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της μεγάλης μάζας καταναλωτών οινικών προϊόντων.
Στο σαλόνι αυτό, με μια πιο προσεκτική ματιά λόγω του σημαντικού αριθμού οινοποιών από μια αμπελουργική ζώνη, μπορεί ένα έμπειρο μάτι να διακρίνει πως αποτυπώνεται η κλιματική αλλαγή στην υποβάθμιση άλλοτε κραταιών αμπελουργικών ζωνών και ποικιλιών και στην ανάδειξη νέων με πολλές προσδοκίες! Η συμμετοχή σε αυτή την έκθεση, εκτός των άλλων, ήταν και μια ευκαιρία για επισκέψεις σε εμβληματικά οινοποιεία της Γαλλίας με μια ομάδα φίλων οινοποιών και οινόφιλων που τα προηγούμενα χρόνια, με την οργάνωση και την καθοδήγηση του Γ. Ιωαννίδη, πραγματοποιήθηκαν με εξαιρετική επιτυχία.
Εκτός της σπουδαίας εμπειρίας να δοκιμάσεις και να γνωρίσεις αυτές τις μοναδικές οινικές δημιουργίες του ευρωπαϊκού χώρου στον τομέα των βιοδυναμικών – βιολογικών κρασιών, η έκθεση πρωτοπορεί και πρωτοτυπεί θέτοντας σαν προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε αυτήν την αποστολή δειγμάτων σε πρωθύστερο της έκθεσης χρόνο, ώστε αυτά να τύχουν αξιολόγησης και μετά να δοθεί η τελική έγκριση για την παρουσίασή τους. Αυτό διασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την υψηλή αξιοπιστία του οινικού αυτού δρώμενου.
Πολύ εντυπωσιακό είναι επίσης το ότι ο σκοπός της έκθεσης που διοργανώνεται από την επονομαζόμενη Madavin Association, που είναι εθελοντές κυρίως βιοδυναμιστές οινοποιοί, είναι η βοήθεια υποβαθμισμένων περιοχών της Μαδαγασκάρης. Εν προκειμένω, τα έσοδα του φετινού σαλονιού (περίπου 115.000 €) θα διατεθούν για την αναδάσωση 140 εκταρίων και την εγκατάσταση ετήσιων καλλιεργειών σε 1.670 εκτάρια.
Θα ήταν μια απροσδόκητα θετική έκπληξη να δούμε να διατίθεται κάποιο, έστω συμβολικό, ποσό για την υποστήριξη ενός ευγενούς στόχου από τα εγχώρια πανάκριβα σαλόνια! Τέλος, θα αναφερθώ σε μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια που πράγματι διδάσκει πολιτισμό και αλληλεγγύη και έχει να κάνει με την ομαδική προσπάθεια των εκθετών που είναι υπεύθυνοι για το μάζεμα των ελαφρών υποδομών της έκθεσης (τραπέζια, τραπεζομάντιλα, καρέκλες, παγοκύστες και συναφή με την παρουσίαση σκεύη), ώστε με το πέρας της έκθεσης ο χώρος να είναι άψογος για να επιτελέσει την κυρίως χρήση του, εν προκειμένω τη μουσειακή.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ: ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΤΕΤΡΑΜΥΘΟΣ
Είναι τόσο πολλά αυτά που κάνουν το συγκεκριμένο σαλόνι μοναδικό, ώστε κάθε χρόνο το πρώτο βήμα εισόδου στον χώρο σε οδηγεί σε μια μέθεξη, κάνοντάς σε μέρος ενός μοναδικού συνδυασμού γης και ουρανού, κύρους, δοτικότητας και απλότητας.
Θα απαριθμήσω μερικά από τα στοιχεία αυτής της έκθεσης που την κάνουν τόσο ξεχωριστή. Η διοργάνωση είναι εθελοντική. Η επιτροπή, αποτελούμενη από τους αμπελουργούς – οινοπαραγωγούς Μark Angeli, Virginie Jolie και Philippe Goudron και ομάδες εθελοντών, καταφέρνει με πολύ σημαντικό κόπο να οργανώσει μια άρτια διήμερη έκθεση.
Η διαδικασία επιλογής των συμμετεχόντων έχει ξεκινήσει επτά μήνες πριν. Τα οινοποιεία καλούνται να αποστείλουν τα βιοδυναμικά ή και βιολογικά τους πιστοποιητικά, μαζί με τρεις φιάλες από τα κρασιά που πρόκειται να συμμετάσχουν, ώστε να αξιολογηθούν οργανοληπτικά από την επιτροπή. Η συμμετοχή κρασιών του εμπορίου (που δεν έχουν παραχθεί από το οινοποιείο) απαγορεύεται.
Οι διοργανωτές προτρέπουν οι οινοπαραγωγοί να μη συμμετέχουν κάθε χρόνο, ώστε νέοι οινοπαραγωγοί από τη μεγάλη «δεξαμενή» αναμονής να συμμετέχουν. Το κόστος συμμετοχής είναι μικρότερο από αυτό της συμμετοχής σε μια έκθεση περιφερειακής ένωσης παραγωγών σε ξενοδοχείο των Αθηνών. Με τα κέρδη της έκθεσης και τη συνεισφορά των συμμετεχόντων δεντροφυτεύονται κάθε χρόνο 2.500 στρέμματα στη Μαδαγασκάρη με τέσσερα ενδημικά είδη.
Φέτος συμμετείχαν 251 οινοποιεία από 10 χώρες, ανάμεσά τους κάποια από τα σπουδαιότερα ονόματα στον χώρο των κρασιών ήπιων παρεμβάσεων (αναφέρω ενδεικτικά μερικά, όπως: Coulée de Serrant, Domaine Zind Humbrecht, Domaine Ostertag, Emidio Pepe, Gut Oggau, Emmanuel Giboulot, Champagne Larmandier-Bernier, Stéphane et Bénédicte Tissot) σε έναν χώρο υπέροχης αισθητικής (ένα νοσοκομείο του 12ου αιώνα) που φιλοξενεί και την έκθεση με τις εξαιρετικές ταπισερί του Jean Lurçat.
Ο εκθέτης αξιολογείται και κρίνεται, μεταφέρει ο ίδιος τις φιάλες για ανακύκλωση, καθαρίζει τον χώρο του, βοηθά στο συμμάζεμα στο τέλος της έκθεσης. Ένα κουπόνι δίνεται καθημερινά στον εκθέτη, με το οποίο μπορεί και παραλαμβάνει σε δίσκο το μεσημεριανό φαγητό της έκθεσης, κάτι που ασυναίσθητα σου υπενθυμίζει τη στρατιωτική θητεία ή τα φοιτητικά γεύματα της εστίας.
Με την εξαιρετική τιμή μαζί με τον αγαπημένο φίλο Ευρυβιάδη Σκλάβο να εκπροσωπούμε τη χώρα μας, προσπαθούμε να δοκιμάσουμε κρασιά των πρωτοπόρων αυτών συνεκθετών, να ανταλλάξουμε απόψεις μαζί τους, να επικοινωνήσουμε την αυθεντικότητα των terroir μας σε επισκέπτες και συνεργάτες μας από πολλές μακρινές χώρες, καθώς είναι η μόνη φορά μέσα στον χρόνο που συναντιόμαστε.
Τις ίδιες ημερομηνίες, μια σειρά άλλων εκθέσεων (Dive bottle, Les Pénitentes, Les Anonymes, Barco Vino, Salon salon) πραγματοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή του Λίγηρα, καθιστώντας την Angers και το Saumur σημείο συνάντησης εκατοντάδων οινοπαραγωγών και χιλιάδων επισκεπτών από όλο τον πλανήτη.
Τα τελευταία χρόνια, ο αντίκτυπος της κρίσης του οινικού τομέα αποτυπώνεται στον ελαφρά μειούμενο αριθμό των εμπορικών επισκεπτών κυρίως από τη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Η γενικά ήσυχη πόλη της Angers αναστατώνεται ευχάριστα από τις φωνές των οινοπαραγωγών, τα wine bars είναι γεμάτα, το ίδιο συμβαίνει και με τα ξενοδοχεία και τα τρένα που οδηγούν στην πόλη. Οι κρατήσεις για φαγητό πρέπει να έχουν γίνει εβδομάδες πριν, ενώ σχεδόν παντού υπάρχει μόνο επιλογή κάρτας για τις συγκεκριμένες μέρες.
Σε μια πόλη που φαντάζει όμορφη λόγω του ποταμού και του κάστρου, ο Thomas, ο ευγενής κύριος που πάντα με φιλοξενεί στο Airbnb του, περιμένει οι βαλίτσες μας να φέρουν το φως το ελληνικό και ζώντας τη μέρα της μαρμότας καθημερινά, στο πρωινό φροντίζει να μας θυμίζει πως είναι μια πόλη δίχως βουνό, δίχως θάλασσα, δίχως ήλιο, δίχως φως, και ότι περιμένει τη σύνταξή του για να μπορέσει να ζήσει στην Ελλάδα ή στον νότο της Γαλλίας. Μέχρι τότε, ο ίδιος και τα αστικά δωμάτιά του θα περιμένουν τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου τους αγαπημένους του vignerons Grecs.
