Οικογενειακές επιχειρήσεις στον πυρήνα του κρασιού της Νάουσας

Βρεθήκαμε στη Νάουσα για τα 10 χρόνια της εορταστικής εκδήλωσης “Νάουσα – Πόλη του Οίνου”. Με την αφορμή αυτή είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε οινοποιεία που ανήκουν στο Σύνδεσμο Αμπελουργών και Οινοποιών Νάουσας και να μιλήσουμε με τους ιδιοκτήτες τους για την επιχειρηματική προσέγγιση τους. 

Ωστόσο, όταν κάποιος θα αποφασίσει να περάσει από την κλίμακα του χάρτη στην πραγματική, θα διαπιστώσει ότι ο χρόνος μετάβασης από το ένα οινοποιείο στο άλλο είναι πολύ μικρός. Αυτή η πραγματικότητα δίνει στη Νάουσα χαρακτήρα οινοτουριστικού προορισμού. Τον χαρακτήρα αυτόν συμπληρώνουν η επάρκεια κλινών που παρέχουν κυρίως μικρά ξενοδοχεία και παραδοσιακοί ξενώνες αλλά και η γαστρονομία, η οποία προσφέρει εξαιρετική ποιότητα και γεύση σε πολύ καλή σχέση τιμής-απόδοσης . Παρότι όμως υπάρχει αυτό το ιδανικό μίγμα, η Νάουσα δεν είναι ανεπτυγμένη οινοτουριστικά, τουλάχιστον όχι όσο θα μπορούσε, αλλά την τελευταία δεκαετία έχει μπει σε πορεία ανάπτυξης. Όταν το Βέρμιο είναι χιονισμένο, γίνεται προορισμός για χειμερινά σπορ, κυρίως για τους Θεσσαλονικείς που μπορούν να βρίσκονται εκεί σε λιγότερο από μια ώρα. 

Σε έναν τουριστικό οδηγό που εκδόθηκε το 2006, βρήκαμε στις τελευταίες σελίδες το κεφάλαιο “Δρόμοι του κρασιού”.

Σε αυτό καταγράφονται επτά οινοποιεία, μεταξύ των οποίων και του Τσάνταλη. Σήμερα, ο Σύνδεσμος οινοποιών της Νάουσας αριθμεί 27 μέλη, μεταξύ των οποίων και το Κτήμα Χρυσοχόου που περιλαμβάνεται και στον τουριστικό οδηγό του 2006.

Σε λίγο πιο έντονο ύφος, ο Γιώργος Φουντούλης, Πρόεδρος στο ΔΣ του ΒΑΕΝΙ λέει: “Το Υπουργείο έχει αγνοήσει τη Νάουσα εδώ και μια επταετία. Δεν μπορεί η γραφειοκρατία να καθορίζει την τύχη του αγροτικού κόσμου.”

Οι νέοι οινοποιοί της Νάουσας έχουν λίγο περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν άδειες φύτευσης, γιατί το νεαρό της ηλικίας πριμοδοτείται με μόρια, αλλά δεν έχουν ακόμα τη δύναμη να κάνουν μεγάλη παραγωγή. Έτσι, ενώ υπάρχουν οινοποιεία με τη δυνατότητα να διαχειριστούν μεγαλύτερες ποσότητες σταφυλιού, η εξασφάλιση πρώτης ύλης παραμένει πρόκληση 

Από τη μία, το κράτος ζητά από τους παραγωγούς να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας, που απαιτούν μεγάλες εκτάσεις γης. Από την άλλη, όμως, ο κατακερματισμός των αμπελώνων δυσκολεύει όσους διαθέτουν κεφάλαιο να αποκτήσουν περισσότερη γη. Παράλληλα, ο κατακερματισμός δημιουργεί ένα σκληρό ανταγωνισμό, ο οποίος μόνο με πολύ προσπάθεια εξισορρόπησης από το Σύνδεσμο θα μπορούσε να είναι ωφέλιμος.

Η νέα γενιά που αναλαμβάνει σιγά σιγά τα οινοποιεία δείχνει να έχει διάθεση για εξισορρόπηση. Παράλληλα όμως, η αγροτική ζωή δεν είναι το καλύτερο θέλγητρο για νεαρούς ηλικίας 25 και 30 ετών. Αν δεν δουν τους κόπους τους να ανταμείβονται, είναι πιθανό να φύγουν, όπως συνέβη με χιλιάδες νέους της γενιάς τους, που είτε μετακινήθηκαν σε μεγαλουπόλεις είτε μετανάστευσαν. Την απάντηση θα δώσει ο χρόνος και η αξία που θα δώσουν τόσο οι ίδιοι όσο και η κρατική βοήθεια στην περιοχή της Νάουσας. 

Αγροτικός Αμπελουργικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Νάουσας “ΒΑΕΝΙ”

Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε το 1984 και πλέον διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα οινοποιεία στη Βόρεια Ελλάδα και μάλλον το μεγαλύτερο μετά την παύση λειτουργίας της Τσάνταλη. Η χωρητικότητα των δεξαμενών του συνεταιρισμού σε κρασί φτάνει τους 5.500 τόνους που σημαίνει ότι μπορεί να υποδεχτεί από 6 έως 7 χιλιάδες τόνους σταφύλι. 

Ωστόσο, σε αυτή τη φάση λειτουργίας και δεδομένου ότι τα μέλη του έχουν μειωθεί από τα 300 που ήταν περίπου στα μισά, ο συνεταιρισμός παράγει περίπου 2,5 με 3 χιλιάδες τόνους κρασιού.

Αυτό σημαίνει ότι πλέον απορροφά περίπου το 50% της παραγωγής σταφυλιών της Ζώνης του Ξινόμαυρου και το υπόλοιπο το απορροφούν τα υπόλοιπα οινοποιεία της περιοχής. Το 80% των κρασιού διατίθεται εμφιαλωμένο σε ετικέτες που φέρουν το σήμα του συνεταιρισμού και άλλες που διατίθενται στην αγορά ως private label. 

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Φουντούλη, Πρόεδρο του ΔΣ, “Το value for money των κρασιών του συνεταιρισμού είναι από τα καλύτερα πανελλαδικά. Ο τιμοκατάλογος ξεκινάει από τα 3 ευρώ και φτάνει μέχρι τα 18 ευρώ, αλλά ο μέσος όρος είναι κάτω από τα 10 ευρώ. 

Η στρατηγική μας διασφάλισε τη βιωσιμότητα του συνεταιρισμού. Έχουμε τακτοποιήσει τη ροή αποπληρωμής των δανείων μας και έχουμε φτάσει σε κύκλο εργασιών που ξεπερνά τα 5 εκατομμύρια ευρώ με κερδοφορία.”, λέει στο Grape Business. 

Οι πωλήσεις γίνονται απευθείας από τον Συνεταιρισμό και τους πωλητές του, ενώ η διανομή με ίδια μέσα σε κοντινούς νομούς και με συνεργάτες σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Σε αυτή τη φάση ανάπτυξης οι εξαγωγές είναι περίπου το 40% του συνόλου των φιαλών και κατευθύνονται κυρίως στη Γερμανική αγορά. Να αναφέρουμε ότι ο συνεταιρισμός είχε σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα στην Κίνα, η οποία όμως μειώθηκε σημαντικά με το εμπάργκο που επιβλήθηκε στα ευρωπαϊκά κρασιά. Συνολικά, γίνονται εξαγωγές σε 30 χώρες και όπως λέει ο Γεώργιος Φουντούλης, “Στόχος μας είναι να αυξήσουμε τον αριθμό των φιαλών που εξάγουμε και για αυτό αναζητάμε συνεχώς νέες ευκαιρίες.”

Μετά από έντονη επενδυτική δραστηριότητα τα περασμένα χρόνια, ο συνεταιρισμός είναι πλήρως εξοπλισμένος, με επάρκεια σε κτιριακές εγκαταστάσεις και ανθρώπινο δυναμικό. 

Το πιο “φρέσκο” από τα προϊόντα του συνεταιρισμού είναι ένας αφρώδης οίνος οποίος παράγεται εντός των εγκαταστάσεων του. Το λευκό κρασί είναι περίπου το 40% των εμφιαλώσεων, αλλά όπως λέει ο Γεώργιος Φουντούλης, “Το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί, καθώς οι νεότερες ηλικίες ζητούν περισσότερο λευκό και ροζέ κρασί.” 

Οινοποιείο Μήττας

Αν γίνονταν διαγωνισμός μικρότερου σε ηλικία οινοποιείου στη Νάουσα, ο Γιάννης Μήττας θα διεκδικούσε σίγουρα μια θέση στην τριάδα. Ο Γιάννης Μήττας έκανε την πρακτική του στο ΒΑΕΝΙ, ενώ εργάστηκε και δύο χρόνια στο οινοποιείο Δαλαμάρα, οπότε είχε μαζέψει κάποια χρόνια εμπειρίας πριν κάνει την πρώτη του οινοποίηση το 2019, εμφιαλώνοντας το κρασί του σε 1.000 φιάλες. Μια χρονιά πριν, η οικογένεια Μήττα είχε αγοράσει ένα κτήμα 17 περίπου στρεμμάτων, στο οποίο φυτεύτηκε αποκλειστικά Ξινόμαυρο.  

Μετά την πρώτη οινοποίηση αποκλειστικά ΠΟΠ Νάουσα, η δεύτερη οινοποίηση έδωσε 2.800 φιάλες με τις 700 περίπου από αυτές ροζέ και πλέον, ο μέσος όρος μέχρι και το 2022 ήταν κοντά στις 6.500 φιάλες με καλύτερη παραγωγή το 2022, οπότε και εμφιαλώθηκαν περίπου 8.000 φιάλες. Το 2022, το κτήμα πιστοποιήθηκε ως βιολογική καλλιέργεια και παράλληλα άρχισε να γίνεται πιο παραγωγικό, οπότε ο περσινός τρύγος μαζί με αγορασμένο σταφύλι έδωσαν 10.000 φιάλες και σύμφωνα με το  Γιάννη Μήττα, “Φέτος, ο στόχος είναι περίπου 15.000 φιάλες.” Εξ αυτών το 85% ταξιδεύει εκτός Ελλάδας, ενώ το υπόλοιπο διατίθεται κυρίως στη ελληνική HORECA”. 

Περίπου το 33% των κρασιών του οινοποιείου είναι ΠΟΠ Νάουσα, και τα υπόλοιπα είναι ένα ροζέ και ένα λευκό από Μαλαγουζιά. Σύντομα θα προστεθεί ένα ακόμα κρασί στη λίστα, το οποίο όπως λέει ο Γιάννης Μήττας, “Θα γίνει από μια οινοποίηση ξινόμαυρου με διαφορετικό τρόπο από τον παραδοσιακό, η οποία θα δώσει ένα πιο φρουτώδες κρασί που θα πίνεται πιο ευχάριστα από άτομα νεαρής ηλικίας”. Παράλληλα, σε κάποιο βαρέλι παλαιώνει ένα Ασύρτικο, το οποίο θα εμφιαλωθεί και αναμένεται να διατεθεί στην αγορά το 2026.

Με τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις το οινοποιείο μπορεί να διαχειριστεί μέχρι και 40 τόνους παραγωγή. Ωστόσο, για να γίνει αυτό εφικτό χρειάζεται πρώτη ύλη και για αυτό η πρώτη προτεραιότητα του Γιάννη Μήττα είναι περισσότερη γη. 

Κτήμα Φουντή 

Η επιχειρηματική δραστηριότητα του οινοποιείου ξεκινά το 1992, από τον Νικόλαο Φουντή, ο οποίος είναι δεμένος με την οικογενειακή παράδοση αμπελοκαλλιέργειας, καθώς ο πατέρας του είχε αμπέλια από τη δεκαετία του 1930. Η Γεωργία Φουντή, που έχει αναλάβει μαζί με την αδελφή της ως τρίτη γενιά, θυμάται : “Αρχικά, τα αμπέλια έδιναν το κρασί για οικογενειακή χρήση. Τη δεκαετία του 1980, ο πατέρας μου, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Συνεταιρισμού Αμπελουργών Νάουσας και έχοντας έρθει, με αυτή του την ιδιότητα, πιο κοντά σε επαφή με τον επαγγελματικό κόσμο του κρασιού, αποφασίζει να στραφεί εξ’ ολοκλήρου στην καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή οίνου”.

Το 1992 γίνεται η πρώτη οινοποίηση και το 2000 το οινοποιείο αποκτά τη σημερινή του μορφή με δυναμικότητα διαχείρισης, 200 τόνων σταφυλιού.

Σήμερα, η ιδιόκτητη έκταση  έχει φτάσει τα 65 στρέμματα, εκ των οποίων τα 50 είναι Ξινόμαυρο και τα υπόλοιπα Malvasia Aromatica και Merlot. Μαζί με τα σταφύλια που προέρχονται από 2 συνεργάτες αμπελουργούς, η παραγωγή φτάνει κατά μέσο όρο τις 50.000 φιάλες ετησίως. Πέντε είναι οι διαθέσιμες ετικέτες στην αγορά. Δύο ΠΟΠ Νάουσα, δύο λευκά από Ξινόμαυρο και ένα ροζέ. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής καταλήγει στη HORECA και μια ποσότητα σε κάβες. Στο εξωτερικό φεύγει περίπου το 50% της παραγωγής με κύρια χώρα προορισμού τις ΗΠΑ. Οι εξαγωγές ήρθαν ως ανάγκη μετά την οικονομική κρίση του 2008 και έκτοτε έχουν διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό στον κύκλο εργασιών.

Στόχος, της γενιάς που τρέχει τώρα την επιχείρηση, αλλά όπως φαίνεται και της επερχόμενης, είναι να μεγαλώσει η ποσότητα της πρώτης ύλης με ιδιόκτητoυς αμπελώνες. “Θέλουμε να φτάσουμε τα 100 στρέμματα”, λέει η Γεωργία Φουντή. Μεταξύ των βραχυπρόθεσμων στόχων μας είναι και μια νέα ετικέτα, η οποία θα βασιστεί σε ένα μόνο αμπελοτόπι, το οποίο αναμένεται να δώσει την πρώτη του επαρκή σοδειά το 2027.

“Επικεντρωνόμαστε κυρίως στην παραγωγή οίνων με μεγάλη δυναμική παλαίωσης, δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του Ξινόμαυρου αλλά και την πολύ όμορφη εξέλιξή του με το πέρασμα του χρόνου.”, λέει η Γεωργία Φουντή. Με αυτά τα λόγια δίνει το στίγμα της νοοτροπίας της οικογενειακής επιχείρησης.

Οινοποιείο Χρυσοχόου 

Το οινοποιείο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1948 με συνεργαζόμενους αμπελουργούς. Στο ξεκίνημα της λειτουργίας του, εκτός από κρασί γίνονταν παραγωγή λικέρ, βερμούτ και ρετσίνας.

Όταν όμως, οι γονείς της Νανάς Χρυσοχόου, με την οποία συναντηθήκαμε, ανέλαβαν το οινοποιείο το 1977, εστίασαν αποκλειστικά στο κρασί, αγοράζοντας και τα πρώτα ιδιόκτητα αμπέλια έκτασης 20 στρεμμάτων.

Σήμερα, η ιδιόκτητη έκταση  έχει  φτάσει τα 200 στρέμματα με βασική ποικιλία το Ξινόμαυρο και έχουν φυτευθεί Πρεκνιάρικο, Syrah, Merlot, Sauvignon Blanc και Μαλαγουζιά. 

Η παραγωγή των ιδιόκτητων αμπελιών συχνά δε φτάνει για να καλύψει τη ζήτηση και έτσι συχνά το οινοποιείο χρειάζεται να προμηθεύεται σταφύλι από συνεργαζόμενους αμπελουργούς. Στο σύνολο της, η οινοποίηση δίνει περίπου 200.000, φιάλες το χρόνο. Ωστόσο, το οινοποιείο έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί μέχρι και 800 τόνους σταφύλι, οπότε θα μπορούσε να παράγει παραπάνω από τις διπλές φιάλες. Είναι αξιοσημείωτο ότι με τη δυναμική αυτή, το Οινοποιείο Χρυσοχόου είναι από τα μεγαλύτερα οικογενειακά οινοποιεία της περιοχής. 

Από τις 12 συνολικά ετικέτες της λίστας του οινοποιείου, οι περισσότερες είναι μονοποικιλιακά Ξινόμαυρα, ακολουθούν τα blend και επιπλέον ένα λευκό από Ξινόμαυρο. Η μόνη μονοποικιλιακή ετικέτα που δεν είναι Ξινόμαυρο, προέρχεται από την ποικιλία Syrah. Είναι αναμενόμενο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ετικετών είναι κόκκινα κρασιά, περίπου 60%.

Οι εξαγωγές για την περσινή χρονιά, ίσως να έχουν ακουμπήσει και το 30%, σε σχέση με το 20% περίπου το 2023. Στόχος όμως της Νανάς Χρυσοχόου είναι να δυναμώσει ακόμα περισσότερο τις εξαγωγές, καθώς διαπιστώνει ότι η ελληνική αγορά έχει αρχίσει ήδη να παρουσιάζει κορεσμό και μείωση της δαπάνης σε κρασί.  

Βασικός στόχος για την ανάπτυξη του οινοποιείου είναι περισσότερο σταφύλι. Όμως, και σε αυτό το οινοποιείο ακούσαμε παράπονα σχετικά με τις περιορισμένες άδειες φύτευσης. “Έχω έτοιμα 15 στρέμματα και περιμένω να πάρω άδεια φύτευσης σχεδόν 10 χρόνια τώρα”, λέει η Νανά Χρυσοχόου. Η ίδια συμπληρώνει “Βασικός μου στόχος δεν είναι να αυξήσω πολύ τον αριθμό των φιαλών, αλλά να δημιουργήσουμε κρασιά υψηλότερης ποιότητας που θα διατεθούν σε καλύτερες τιμές στην Ελλάδα και κυρίως στο εξωτερικό.”