Με τον ερχομό του Νοέμβρη, ολοκληρώνεται ο τρύγος και για τις πιο όψιμες ποικιλίες στις οινικές περιοχές της χώρας που η ωρίμανση των σταφυλιών καθυστερεί. Την ώρα που δειλά δειλά εμφανίζονται οι πρώτες ετικέτες με το 2023 να αναγράφεται ως έτος συγκομιδής, υπάρχουν αμπελουργοί που μαζεύουν ακόμα τους καρπούς και οινοποιεία που τώρα αρχίζουν να γεμίζουν τις δεξαμενές τους.

Το grapemag.gr ολοκληρώνει το αφιέρωμα στον φετινό τρύγο μετά από μία περίοδο τριών ολόκληρων μηνών. Φέτος, δώσαμε τον λόγο στους παραγωγούς οι οποίοι μετατράπηκαν σε ανταποκριτές μας. Ευτυχώς όμως, όχι στις εμπόλεμες ζώνες του πλανήτη με τα χιλιάδες αθώα θύματα, αλλά στις δικές τους μάχες απέναντι στις ακραίες καιρικές συνθήκες και στις αμέτρητες δυσκολίες που κρύβει κάθε ενασχόληση με τη φύση.

Οι έντονες βροχοπτώσεις και χαλαζοπτώσεις του Μαΐου, έδωσαν τη θέση τους σε κύματα καύσωνα τους επόμενους δύο μήνες σε πολλές ζώνες. Οι φωτιές του καλοκαιριού και κάποια τοπικά φαινόμενα τον Αύγουστο αποτέλεσαν τη σταγόνα που ξεχείλισε ένα ήδη γεμάτο ποτήρι. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η συγκομιδή ήταν μικρή σε ποσότητα σε σχέση με προηγούμενες χρονιές, καθώς πολλά σταφύλια καταστράφηκαν και υπάρχουν ολόκληροι αμπελώνες που δεν τρυγήθηκαν.

Μαθημένοι να αντιμετωπίζουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα και να παλεύουν με τη φύση, οι καλλιεργητές και οι οινοποιοί, εξαντλούν τα όρια για να μαζέψουν τα σταφύλια και να μπορέσουν να φτιάξουν τα κρασιά που θέλουν. Σε λίγες εβδομάδες που θα κυκλοφορούν τα πρώτα λευκά και τα ροζέ αλλά και ακόμα αργότερα όταν θα βγουν τα κόκκινα, όλοι θα έχουμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε και να δούμε τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών στο ποτήρι μας.

Από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπου συναντάμε παραδοσιακά όψιμο τρύγο είναι η Μαντινεία. Μία ζώνη που βρίσκεται στην Αρκαδία και εκτείνεται ανάμεσα στον Πάρνωνα και το Μαίναλο. Στο οροπέδιο που έχει μέσο υψόμετρο 660 μέτρα, κυριαρχεί το Μοσχοφίλερο.
Ένα από τα οινοποιεία της ζώνης είναι το Οινοποιείο Μορόπουλου στο Νεοχώρι. Καλλιεργούνται 120 στρέμματα με ήπιες πρακτικές και κυκλοφορούν τρεις ετικέτες. Μια κλασσική λευκή Μαντινεία, ένα ροζέ κι ένα κρασί όψιμου τρύγου (Late Harvest), ο Noemvris, προέρχεται από σταφύλια που αφήνονται να ωριμάσουν και ο τρύγος γίνεται τον Νοέμβρη. Ανταποκριτές μας στη Μαντινεία είναι η οινοποιός Γεωργία Μοροπούλου και ο οινολόγος Λευτέρης Αναγνώστου.

‘’Ιούνιος με ομπρέλα, Τρύγος με κοντομάνικα!’’

«Η σοδειά του 2023 χαρακτηρίστηκε -και στη Μαντινεία- από τις ιδιαίτερα δύσκολες και ακραίες συνθήκες που επικράτησαν καθ’ όλη την καλλιεργητική περίοδο. Χρονιά αυξημένων απαιτήσεων τόσο ως προς τη προσαρμοστικότητα των παραγωγών αλλά και των οινολογικών πρακτικών και αποφάσεων. Ο ιδιαίτερα ήπιος χειμώνας οδήγησε σε μια πρώιμη και ομαλή έκπτυξη των οφθαλμών μιας και έλειψαν οι συνήθεις ανοιξιάτικοι παγετοί. Οι ανοιξιάτικοι μήνες και κυρίως ο Μαϊος χαρακτηρίστηκε από χαμηλές μέσες θερμοκρασίες με συχνές βροχοπτώσεις και αυξημένη υγρασία, ευνοώντας την ζωηρότητα των φυτών, επιβραδύνοντας τον βλαστικό κύκλο αλλά κυρίως δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης μυκητολογικών ασθενειών. Αυτό επηρέασε το μεγαλύτερο τμήμα της ζώνης και οδήγησε σε μια εκτεταμένη παρουσία περονόσπορου που προσέβαλε κυρίως  απευθείας το τσαμπί μειώνοντας το ήδη χαμηλότερο από το 2022 προσδόκιμο παραγωγής.
Επιπλέον, αρκετές περιοχές χτυπήθηκαν από χαλάζι στο τέλος Ιουνίου ενώ ο παρατεταμένος καύσωνας που έπληξε τη χώρα τον Ιούλιο επηρέασε σημαντικά την ανάπτυξη των φυτών, την πορεία των προσβολών και κατά συνέπεια την πρώτη ύλη.

Τελειωτικό χτύπημα για κάποιες περιοχές αποτέλεσαν οι βροχές και σε μικρότερη έκταση το χαλάζι που επηρέασε μέρος τη ζώνης, στα μέσα του Σεπτεμβρίου. Στους αμπελώνες που αντιμετώπιζαν λιγότερα προβλήματα οι βροχοπτώσεις βοήθησαν στη συγκέντρωση χυμών και το βάρος του σταφυλιού που μέχρι εκείνη τη στιγμή χαρακτηριζόταν από μικροραγία, ανομοιογενή ανάπτυξη και έλλειψη του χαρακτηριστικού χρώματος, ενώ οδήγησαν στην οψίμιση της συγκομιδής.

Στο Νεοχώριο αλλά και το Ζευγολατιό δεν αντιμετωπίσαμε ζημιές από το χαλάζι ενώ οι προσβολές επηρέασαν σε μικρό βαθμό κυρίως τους -προς μετατροπή- βιολογικούς αμπελώνες μας. Μετά από αρκετό κόπο, επιτήρηση και προσαρμογή στις ανάγκες της χρονιάς καταφέραμε να έχουμε ένα πολύ υγιές σταφύλι με ελαφρώς χαμηλότερες στρεμματικές αποδόσεις από το μέσο όρο των τελευταίων ετών.
Η περίοδος της συγκομιδής χαρακτηρίστηκε από αυξημένες για την εποχή θερμοκρασίες, έλλειψη υγρασιών και συνεχόμενες ηλιόλουστες ημέρες. Οι συνήθεις χαμηλές θερμοκρασίες της νύχτας κατά το προηγούμενο διάστημα ωφέλησαν τη χαρακτηριστική για τη περιοχή και το Μοσχοφίλερο συγκέντρωση και διατήρηση οξέων. Οι συνεχόμενες ηλιόλουστες ημέρες μάς επέτρεψαν την ομαλή συγκομιδή, τη σύμπτυξη των ημερών τρύγου και την ευχέρεια της επιλογής της ημέρας τρυγητού με βάση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και κυρίως το αρωματικό δυναμικό.

Η πλειονότητα των μούστων είναι προς το τέλος της ζύμωσης και χαρακτηρίζονται από μέτρια (για τα δεδομένα της ποικιλίας) αρωματική ένταση αλλά με εύρος και πολυπλοκότητα, ιδιαίτερα αυξημένες οξύτητες και μέτρια συμπύκνωση. Το αλκοολικό δυναμικό είναι ελαφρώς χαμηλότερο σε σύγκριση με τα τελευταία χρόνια προσδίδοντας φρεσκάδα και μάκρος στο γενικότερο προφίλ.
Με βάση τα παραπάνω χαρακτηριστικά, η δύσκολη και απαιτητική χρονιά κλείνει με θετικό πρόσημο ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των οίνων και αρκετά ενδιαφέρον προφίλ δημιουργώντας προσδοκίες και ξεπερνώντας γρήγορα τον αρχικό προβληματισμό!»

Όψιμα και ισορροπημένα

Ο τρύγος ολοκληρώθηκε και στη βόρεια Ελλάδα. Στο φετινό Δελτίο Τρύγου, το Κτήμα Κώστα Λαζαρίδη κάνει λόγο για μια ποιοτική χρονιά. «Ο τρύγος του 2023 ήταν η επιβεβαίωση της θεωρίας ότι τις περισσότερες φορές οι πραγματικά ποιοτικές χρονιές συνοδεύονται και από καλές αποδόσεις. Ήταν ένας ιδιαίτερα όψιμος τρύγος που είχε την τύχη να συναντηθεί με ένα ζεστό και ξηρό φθινόπωρο, το οποίο επέτρεψε στα σταφύλια να ωριμάσουν αρωματικά και φαινολικά στο μέγιστο βαθμό».

Όπως λένε οι άνθρωποι του Κτήματος, στον ιδιόκτητο αμπελώνα έκτασης 2.800 στρεμμάτων που βρίσκεται στις κοινότητες Αδριανή, Καλή Βρύση, Πλατανιά και Κατάφυτο της Δράμας, οι καιρικές συνθήκες, κατά τους χειμερινούς μήνες, ήταν ομαλές με ήπιες θερμοκρασίες και ικανοποιητικές βροχές, προσφέροντας έτσι τα απαραίτητα υδατικά εφόδια στους αμπελώνες. Η άνοιξη ήταν δροσερή ενώ το καλοκαίρι είχε ήπιες βροχοπτώσεις στην αρχή και συνεχίστηκε με σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας και περιοδικά κύματα ζέστης. Τα παραπάνω καιρικά φαινόμενα σε συνδυασμό με τον «γλυκό» και ζεστό φθινοπωρινό Σεπτέμβριο είχαν ως αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε μια όψιμη και παραγωγική χρονιά, η οποία κατά το τελευταίο διάστημα χαρακτηρίστηκε από αίθρια καιρικά φαινόμενα που ευνόησαν τις ποικιλίες που ωριμάζουν αργά.

Ο τρύγος ξεκίνησε στις 21 Αυγούστου με το Grenache και το Sauvignon Blanc και συνεχίστηκε με το Chardonnay, το Merlot, το Semillon, το Αγιωργίτικο, το Cabernet Franc και το Ασύρτικο στα αμπελοτόπια της Αδριανής και της Καλής Βρύσης. Στην περιοχή της Πλατανιάς άρχισε στα μέσα του Σεπτεμβρίου, ενώ στον ορεινό αμπελώνα του Κατάφυτου ξεκίνησε στα τέλη του ίδιου μήνα με Chardonnay και συνεχίστηκε με το Sauvignon Blanc, την Μαλαγουζιά και το Merlot μέχρι τις 13 Οκτωβρίου. Ο τρύγος ολοκληρώθηκε με το Cabernet Sauvignon της Καλής Βρύσης στις 17 Οκτωβρίου.
Οι λευκοί και ροζέ οίνοι του 2023 έχουν αρωματική ένταση, φινέτσα, πολύ καλή ισορροπία και φρεσκάδα.
Οι ερυθροί οίνοι έχουν, επίσης, πολύ καλό αρωματικό δυναμικό, φρεσκάδα και ένταση. Είναι μια χρονιά που χαρακτηρίζεται από καλή συμπύκνωση, ώριμες τανίνες και πολύ καλή ισορροπία.

«Δεν μπορούμε παρά να είμαστε ευγνώμονες για τις ευνοϊκές συνθήκες που αντιμετωπίσαμε», είπε χαρακτηριστικά ο διευθύνων σύμβουλος του Κτήματος Κώστα Λαζαρίδη, Γεράσιμος Λαζαρίδης, σχολιάζοντας την πορεία και τα αποτελέσματα του φετινού τρύγου. «Ήταν μια ισορροπημένη χρονιά σε όλα τα επίπεδα, που δημιουργεί υψηλές προσδοκίες για τις φετινές κυκλοφορίες γεγονός που πυροδοτεί την αγωνία μας στο μέγιστο βαθμό», συμπλήρωσε ο οινολόγος του κτήματος, Γιώργος Λαζαρίδης. Σύντομα, τα πρώτα αποτελέσματα μιας πολλά υποσχόμενης χρονιάς θα είναι διαθέσιμα στο ποτήρι μας.

Η πρόληψη σώζει

Στην Κρήτη, ο τρύγος ξεκινάει νωρίς και φέτος τα πράγματα δεν άλλαξαν πολύ. Ο οινοποιός Στέλιος Κλάδος, διαχειρίζεται το οικογενειακό οινοποιείο. Καλλιεργούν Βιδιανό, Μοσχάτο Σπίνας και Sauvignon Blanc από λευκές ποικιλίες καθώς και τις ερυθρές Κοτσιφάλι, Λιάτικο και Cabernet Sauvignon. Σε ρόλο ανταποκριτή, γράφει για το grapemag.gr:

«Ο χειμώνας στο Ρέθυμνο ήταν ήπιος, χωρίς βροχές και σχετικά υψηλές θερμοκρασίες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το «φούσκωμα» των ματιών του αμπελώνα να γίνει λίγο νωρίτερα από το συνηθισμένο. Έτσι, για να καταφέρουμε να καθυστερήσουμε την έκπτυξη των οφθαλμών νωρίς, αποφασίσαμε να κλαδέψουμε τους αμπελώνες μας ενώ ήδη είχαν κάνει την εμφάνισή τους τα πρώτα φύλλα στα ανώτερα μάτια των περυσινών βλαστών. Στην συνέχεια από τα τέλη Απριλίου μέχρι και αρχές Ιουνίου η θερμοκρασία έπεσε κατακόρυφα για τα δεδομένα της εποχής, με συχνές και έντονες βροχοπτώσεις που ευνοούσαν την ανάπτυξη του περονόσπορου.

Στην συνέχεια του καλοκαιριού κάποιες πρωινές δροσιές αντιμετωπίστηκαν εύκολα. Τις τελευταίες 15 ημέρες του Ιουλίου ένας έντονος και επίμονος καύσωνας έκανε την εμφάνισή του. Δεδομένο ότι είχαμε κάνει νωρίς τα ξεφυλλίσματα ήμασταν τυχεροί γιατί τα σταφύλια είχαν πάλι μια κάλυψη  από τις έντονες ηλιακές ακτινοβολίες με τα νέα φύλλα. Επίσης, το πότισμα δρόσισε τα φυτά και με κατάλληλα σκευάσματα αμινοξέων και ορυκτών καταφέραμε να μην επιτρέψουμε στον καύσωνα να επηρεάσει τα σταφύλια. Ο τρύγος για τις πρώιμες και μεσοπρώιμες ποικιλίες, Μοσχάτο Σπίνας, Sauvignon Blanc, Κοτσιφάλι, Λιάτικο, ξεκίνησε λόγω του καύσωνα με καθυστέρηση 5-7 ημερών στις 18 Αυγούστου αλλά ολοκληρώθηκε πριν την κακοκαιρία που χτύπησε την χώρα στα τέλη Αυγούστου.

Η ποικιλία Βιδιανό σε υψόμετρο περίπου 500 μέτρων στα ορεινά του δήμου Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο δεν επηρεάστηκε από την συγκεκριμένη κακοκαιρία διότι ο τρύγος της ξεκινάει μετά τις 15 Σεπτεμβρίου. Συγκεκριμένα φέτος ξεκινήσαμε στις 20 και τελειώσαμε στις 25 Σεπτεμβρίου με σταφύλια καλής ωριμότητας με μέτριες οξύτητες – εξαιτίας του καύσωνα – και με υψηλή υγιεινή κατάσταση των σταφυλιών. Οι ποσότητες φέτος ήταν μειωμένες περίπου κατά 40%».

Στο Margaux του Bordeaux

Ολοκληρώνουμε το αφιέρωμα με μία καταγραφή από τη Γαλλία. Η οινολόγος Ελευθερία Μιχαλαριά, εργάζεται στο Château Kirwan που ανήκει στην οικογένεια Schÿler από το 1925 και σήμερα η 8η γενιά της έχει αναλάβει τα ηνία.

«Καλώς ορίσαμε και υποδεχθήκαμε τον τρύγο του 2023, έναν τρύγο που ξεκίνησε τις πρώτες κιόλας ημέρες του Σεπτεμβρίου, καθώς η κλιματική αλλαγή ασκεί τις επιρροές της χωρίς να ορίζει σύνορα. Το Bordeaux δεν αποτελεί συνεπώς εξαίρεση, διαφορετικά θα μιλούσαμε για τον τρύγο μετά το δεύτερο μισό του μήνα. Η προσμονή του τρύγου χαρακτηρίστηκε από απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας από υψηλές θερμοκρασίες-καύσωνα 40°C, με απότομη πτώση της θερμοκρασίας, σε επίπεδα μη φυσιολογικά για τον μήνα Αύγουστο κυρίως (έως και 17-20°C μέχρι και νωρίς τις μεσημεριανές ώρες).

Επιπλέον με έντονες βροχοπτώσεις και υγρασία σαφώς ένα χαρακτηριστικό της περιοχής που αποτελεί εστία για τις «αγαπημένες» μας ασθένειες, όμως είχαμε σύμμαχο την έγκαιρη παρέμβαση για την αποφυγή μη επιθυμητών αποτελεσμάτων κάτι που απαιτεί χρόνο και κόστος μεγάλο.

Το θετικό είναι ότι διαθέταμε κάθε μέσο που χρειάζεται ο παραγωγός για να μπορέσει να παρέμβει στην καλλιέργεια και την κάθε δυνατή βοήθεια (ανθρώπινο δυναμικό ή μηχανικό εξοπλισμό) και δεν είδαμε καταστροφή της παραγωγής, πράγματα αυτονόητα όπως αναφέρουν γενικότερα οι παραγωγοί στην περιοχή (δεν ισχύει όμως για κάθε περιοχή, χώρα, ή παραγωγό). Επομένως προσπαθήσαμε να αποφύγουμε συνέπειες που θα μας κόστιζαν παραγωγικά και ποιοτικά.

Συνεπώς υπάρχει μία ενθάρρυνση καθώς αναμένουμε το αποτέλεσμα των αλκοολικών ζυμώσεων να μας αποζημιώσει για τις προσπάθειές μας, με κρασιά υψηλής ποιότητας. Ωστόσο είναι πολύ νωρίς ακόμα να μιλήσουμε για αποτελέσματα, καθώς έχουμε αρκετό δρόμο να διανύσουμε.

Η ομοιομορφία στην ωρίμανση, με σχετικά καλές οξύτητες, ικανοποιητική φαινολική ωριμότητα αλλά και οι τανίνες  μάς βοήθησαν να μην έχουμε προσβολές από ασθένειες του σταφυλιού και όλα αυτά μας ενθαρρύνουν για μία αποδοτική χρονιά με κρασιά υψηλής ποιότητας. Αυτό δεν μας εφησυχάζει, καθώς απαιτείται από τη μία πολλή δουλειά στο οινοποιείο, αυστηρός έλεγχος της πρώτης ύλης κατά τη διαλογή ρόγα – ρόγα (ενέργεια απαράβατη) και από την άλλη προσεκτικοί χειρισμοί κατά τη διάρκεια της οινοποίησης.
Ελπίζουμε το τρίπτυχο «θέρος-τρύγος-πόλεμος» να καταλήξει υπέρ μας χωρίς απρόοπτα και με καλά κρασιά. Ρεαλισμός και επαγρύπνηση είναι κάτι που προσπαθούμε να διαθέσουμε για τις προκλήσεις που μπορεί να συναντήσουμε στην πορεία, προσπαθώντας να κερδίσουμε το στοίχημα για τη φετινή χρονιά παρά τις έντονες επιρροές της κλιματικής αλλαγής».

Αν θέλετε να διαβάσετε όλες τις ανταποκρίσεις από το φετινό μέτωπο του τρύγου, θα τις βρείτε στο site του grapemag.gr με το hastag #τρύγος2023