Αν ζητήσει κανείς από ένα παιδί να κάνει μια ζωγραφιά για τον τρύγο, αυτό που μάλλον θα αποτυπώσει στο χαρτί του θα είναι άνθρωποι με γυμνά πόδια να πατούν σταφύλια, γυναίκες και άνδρες με γεμάτα πανέρια ανάμεσα σε αμπελώνες και πλατιά χαμόγελα. Είναι μάλλον η εικόνα που έχουμε όλοι λίγο πολύ στο μυαλό μας, μια γιορτή χαράς στην Ελλάδα, άρρηκτα συνδεδεμένη με την κουλτούρα μας.
Αν αφήσουμε όμως το φολκλόρ για λίγο κατά μέρος, τρύγος για τους ανθρώπους που ασχολούνται με το κρασί σημαίνει σκληρή δουλειά, αγωνία, συνεχής παρακολούθηση του δελτίου καιρού, αποφάσεις που πρέπει σε πολλές περιπτώσεις να ληφθούν άμεσα.
Καθώς η κλιματική αλλαγή όχι απλώς χτυπά την πόρτα μας, αλλά μοιάζει και να έχει εισβάλει δυναμικά στη ζωή μας με όλο και πιο ακραία φαινόμενα –όπως οι έντονες βροχοπτώσεις που έκαναν πολλούς παραγωγούς φέτος στην Ελλάδα να καρδιοχτυπήσουν–, η εποχή του τρύγου αποτελεί μια ολοένα και μεγαλύτερη πρόκληση για τους ανθρώπους του κρασιού. Και βεβαίως, όχι μόνο στην Ελλάδα. Η φετινή παρατεταμένη ξηρασία στην Ευρώπη έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα σε πολλούς αμπελώνες, ενώ το γεγονός ότι πια αναφερόμαστε σε για αμπελοκαλλιέργεια και τρύγο σε περιοχές ακόμη και στη Μ. Βρετανία μιλάει από μόνο του για το πόσο έχουν αλλάξει οι συνθήκες της αμπελοκαλλιέργειας γενικότερα.
Στην άλλη άκρη της Γης, τη μακρινή Νέα Ζηλανδία, μπορεί ο τρύγος να αντιμετωπίζεται με λιγότερο συναίσθημα, δεν παύει ωστόσο να αποτελεί μια πρόκληση για όσους είχαν την τύχη να τον ζήσουν από κοντά. Ιστορίες τρύγου, λοιπόν, από διαφορετικούς ανθρώπους που μοιράζονται μαζί μας τις εμπειρίες τους.
ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ Μαριάνθη Μπασαλέκου *
Έκανα πρώτη φορά τα χαρτιά μου για Νέα Ζηλανδία μέσω του winejobsonline.com, τον Ιανουάριο του 2012. Η συνολική εμπειρία μου τότε ήταν τέσσερις τρύγοι, αλλά είχα αποκομίσει ελάχιστα από τον χώρο της παραγωγής. Από τα οινοποιεία που μου απάντησαν θετικά, επέλεξα εκείνο με τη μεγαλύτερη δυναμικότητα, ώστε να μπορέσω να έρθω σε επαφή με όλη τη διαθέσιμη έως τότε οινική τεχνολογία: ένα οινοποιείο στο Μarlborough, με δυνατότητα επεξεργασίας 30.000 τόνων σταφυλιών, με δεξαμενές από 5 έως 250 τόνους, το οποίο διέθετε από απλές φυγοκεντρικές αντλίες έως συστήματα πνευματικής βύθισης καπέλου και δική του παροχή ξηρού πάγου.
Το πρώτο που θυμάμαι από τις εγκαταστάσεις είναι ότι ήταν τερά- στιες και χωρισμένες σε δύο κομμάτια, ένα για τη λευκή οινοποίηση και ένα μικρότερο για την ερυθρή. Η οργάνωση ήταν σημαντική, δήλωνες την προσέλευση και την αποχώρησή σου σκανάροντας το δακτυλικό σου αποτύπωμα και υποχρεωτικά φορούσες γιλέκο highvis και μπότες εργασίας με μέταλλο. Ιδιαίτερη προσοχή δινόταν στην ασφάλεια κατά το άδειασμα δεξαμενών που ζύμωναν – έπρεπε να έχεις πάνω σου έναν φορητό ανιχνευτή διοξειδίου και να φοράς ένα γιλέκο δεμένο με σκοινιά σε περίπτωση που χρειαζόταν να σε τραβήξουν έξω από τη δεξαμενή, αν κάτι δεν πήγαινε καλά.
Μπορούσες να επιλέξεις το πόστο που θα δούλευες, υπήρχαν ομάδες βασισμένες σε όλα τα στάδια οινοποίησης και, αν είχες το κατάλληλο υπόβαθρο, έμπαινες και στην ομάδα του χημείου. Το μόνο πόστο στο οποίο έπαιζε ρόλο η σωματοδομή (και όχι το φύλο) ήταν στο άδειασμα τελάρων στην ταινία διαλογής: έπρεπε να σηκώνεις εύκολα 30 κιλά βάρος. Την περίοδο του τρύγου υπήρχε δουλειά όλο το 24ωρο κι έτσι οι ομάδες χωρίζονταν σε δωδεκάωρες βάρδιες, πρωινή και βραδινή.
Όταν ξεκινούσε ο τρύγος, το οινοποιείο μύριζε, αντί για σταφύλι, σπαράγγι και πράσινη πιπεριά: το Sauvignon Blanc είναι η σημαντικότερη ποικιλία της Νέας Ζηλανδίας και έχει συγκεκριμένο προφίλ. Την πρώτη χρονιά επέλεξα πρωινή βάρδια και την ομάδα της επίπλευσης. Εκεί έμαθα πώς να δουλεύω μέσα σε ένα οινοποιείο, πώς λειτουργεί κάθε αντλία, πώς συνδέεις σωστά λάστιχα, βάνες και ταφ (τα λεγόμενα Τ-pieces) και πώς χειρίζεσαι μια δεξαμενή που ζυμώνει ώστε να μη σου ξεχειλίσει λόγω αφρισμού. Τη δεύτερη χρονιά δούλεψα νυχτερινή στην ομάδα ερυθρής οινοποίησης, οπότε και μπόρεσα να χρησιμοποιήσω αυτά που έμαθα ώστε να κάνω κρασί (γιατί η λευκή οινοποίηση γενικά στη Νέα Ζηλανδία και ειδικά στους όγκους που δουλεύαμε, βασιζόταν σε μια αρκετά τεχνολογική προσέγγιση). Κάναμε Pinot Νoir σε ανοιχτές δεξαμενές, οινοποιήσαμε βιοδυναμικά σταφύλια, είδα τις δυνατότητες του συστήματος Γανυμήδη και του Pulsair® και, λόγω του ότι δούλευα νύχτα, απέφυγα την πρωινή ζέστη και κυρίως τη UV ακτινοβολία, ένα μεγάλο πρόβλημα στη χώρα.
Αυτό που τελικά έμαθα από τους δύο αυτούς τρύγους είναι ο τρόπος να δουλεύω στην παραγωγή – είναι κοινός σε όλους όσοι έχουμε δουλέψει σε χώρες του Νέου Κόσμου. Κι αυτό που κέρδισα είναι η ευκαιρία να ταξιδέψω στην «Aotearoa» των Μαορί, να δω από κοντά τους παγετώνες, τα φιόρδ, το χωριό των Χόμπιτ, τις Glowworm Caves του Te Anau, τα περάσματα με τις φάλαινες και τους πιγκουίνους και στον νυχτερινό της ουρανό τον Σταυρό του Νότου.
*Οινολόγος και διδάσκουσα στο τμήμα επιστημών οίνου, αμπέλου και ποτών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.
ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Γιάννης Παπαδημητρακόπουλος *
Μετρώντας 11 τρύγους σε διάφορα μέρη του κόσμου και μπαίνοντας στον δωδέκατο φέτος, είχα διάφορες εμπειρίες που μου έκαναν εντύ- πωση. Το 2016 είχα την ευκαιρία να βρεθώ στην Αγγλία και συγκεκριμένα στην επαρχία της Οξφόρδης. Ξεκίνησα από την αρχή της χρονιάς, όπου τους βοήθησα με το κλάδεμα, και συνέχισα μέχρι και τον Νοέμβριο που τελείωσε ο τρύγος. Το κτήμα βρισκόταν 8 χιλιόμετρα από το κοντινότερο χωριό που είχε μίνι μάρκετ και την περίοδο εκείνη δεν είχα ούτε ποδήλατο, συνεπώς το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο, αλλά ο προορισμός μού είχε φανεί πολύ εξωτικός οινικά για να τον απορρίψω.
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι η πρώτη αμπελοοινική περιοχή που έρχεται στον νου του οινόφιλου και ζήτημα είναι να έχει 50 χρόνια που φυτεύτηκαν αμπέλια. Παρ’ όλα αυτά, με εντυπωσίασε ζώντας όλο τον χειμώνα εκεί το ότι ο καιρός δεν ήταν τόσο κρύος και εχθρικός για την αμπελουργία όσο περίμενα (με εξαίρεση κάποιες νύχτες που τρέχαμε να ανάψουμε φωτιές στο αμπέλι, για να γλιτώσουμε από τον παγετό). Η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει ίσως δώσει επάξια τον τίτλο της επόμενης Καμπανίας στην Αγγλία.
Πέρα από τα κομψά αφρώδη από Chardonnay που φτιάξαμε, η κοιλάδα του Τάμεση φαίνεται να δίνει και ήρεμα κρασιά υψηλής ποιότητας. Εντύπωση μου έκαναν το βαθύ χρώμα και η τανική δομή του γερμανικού υβριδίου Dornfelder, που σε καμιά περίπτωση δεν θύμιζε κρασιά ψυχρού κλίματος. Αντίστοιχα και η αρωματική ποικιλία Bacchus, που ο ανθικός της χαρακτήρας είναι πιο αξιοζήλευτος ακόμα και από τις αρωματικές ποικιλίες της Αλσατίας και του Λίγηρα. Κάτι τελευταίο είναι πως, ενώ κάποιος θα περίμενε πως μια καινούργια στην οινοποίηση χώρα όπως η Αγγλία θα είχε κλίση σε τεχνικές αμπελουργίας και οινολογίας του Νέου Κόσμου, ισχύει το αντίθετο, πιθανόν λόγω της κοντινής γεωγραφικής απόστασης με τη Γαλλία.
Πιο πρόσφατα, το 2019, στη Sonoma της Καλιφόρνια, μία χρονιά πριν από τον Covid, είδα με τα μάτια μου τι προκαλεί το ελάττωμα του «smoke taint» στα κρασιά. Οι πυρκαγιές του 2019 στην Καλιφόρνια ήταν τρομακτικές, έκαψαν περισσότερα από ένα εκατομμύριο στρέμματα γης και μας ανάγκασαν να εκκενώσουμε την πόλη όπου μέναμε, τη Santa Rosa. Ολόκληρα οινοποιεία και περιουσίες κάηκαν και η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική όπου και να πηγαίναμε σε ολόκληρη την πολιτεία.
Παρ’ όλα αυτά, όσον αφορά τα οινολογικά, εφάρμοσα ενδιαφέρουσες τεχνικές στο Pinot Noir που δεν είχα δοκιμάσει στην παραδοσιακή Βουργουνδία. Κάποια παραδείγματα ήταν η ανελέητη υπεροξείδωση για ώρες σε μούστο από Pinot Noir με καθαρό οξυγόνο, για να δώσει blanc de noir, καθώς επίσης και το παιχνίδι του ποσοστού των τσάμπουρων στη σταφυλομάζα του Pinot, για να ενισχύσουμε την τανική δομή της ποικιλίας. Αν και το κλίμα της Sonoma είναι ψυχρότερο συγκριτικά με της γειτονικής Napa, φαίνεται ότι οι τανίνες των τσάμπουρων ήταν εξαιρετικές για πολλές συνεχόμενες χρονιές. Επιπλέον, ήταν εντελώς διαφορετική η προσέγγιση του αμπελώνα, καθώς οι οινολόγοι επικεντρώνονται πολύ στους διαφορετικούς κλώνους και στην ελεγχόμενη άρδευση, σε αντίθεση με τους Γάλλους, που μιλάνε κυρίως για παλιά κλήματα, παράδοση και γεωλογία του κάθε αμπελοτεμαχίου.
* Οινολόγος και Αμπελουργός MSc
