Μετά το συνέδριο που διοργάνωσαν ΚΕΟΣΟΕ, ΕΔΟΑΟ και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το Grape Business ανοίγει διάλογο με τους θεσμικούς φορείς για τα καυτά θέματα που απασχολούν την αγορά οίνου. Η συζήτηση ανοίγει με τον Παρασκευά Κορδοπάτη, Γενικό Διευθυντή της ΚΕΟΣΟΕ και θα ακολουθήσουν εκπρόσωποι κυβέρνησης και αντιπολίτευσης που θα μας αναπτύξουν τις δικές τους θέσεις. Στο τεύχος #12 φιλοξενούμε τις θέσεις της ΚΕΟΣΟΕ, όπως διατυπώνονται από τον Γενικό Διευθυντή της και στα επόμενα τεύχη θα ακολουθήσουν οι θέσεις των πολιτικών παρατάξεων.
Γιάννης Μουρατίδης Στόχος μας με αυτή τη συζήτηση είναι να συνδέσουμε τα αιτήματα του αμπελο-οινικού τομέα με λύσεις που προτείνουν οι πολιτικές ηγεσίες. Θεωρούμε ότι δεν είναι κάτι που έχει γίνει στο παρελθόν από ένα μέσο ενημέρωσης, οπότε ίσως φέρει κάποιο αποτέλεσμα.
Παρασκευάς Κορδοπάτης Αυτή η εικονική συνάντηση που εσείς επιδιώκετε ηλεκτρονικά, έχει γίνει δια ζώσης με εκπροσώπους της κυβέρνησης και των άλλων κομμάτων και έχουμε καταθέσει ερωτήματα, από τα οποία δεν θα έλεγα ότι πήραμε απαντήσεις. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για ένα διαχρονικό πρόβλημα και στα 25 χρόνια που βρίσκομαι σε αυτήν τη θέση είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που έχουμε καταφέρει να βρούμε ανθρώπους με θέληση και γνώση για να βρούμε λύσεις στα προβλήματά μας.
Υπήρξαν υπουργοί που ήταν αξιόπιστοι συνεργάτες και υπηρεσιακοί παράγοντες συνεργάσιμοι στο να βρούμε λύσεις. Στην τρέχουσα κατάσταση η εικόνα του υπουργείου δεν μας αφήνει πολλά περιθώρια για προσδοκίες. Επομένως, έχουμε περίπου 14 θέματα που έχουν μείνει ανοιχτά και είμαστε ήδη στην αρχή του καλοκαιριού.
ΓΜ Πόσο καιρό τώρα είναι ανοιχτά τα ίδια θέματα, γιατί είναι λογικό να υπάρχουν πάντα θέματα, αλλά αυτό δεν είναι πρόβλημα αν τελικά επιλύονται;
ΠΚ Από το 2017 προσπαθούμε να πείσουμε τους εκπροσώπους της ελληνικής πολιτείας που είναι επιφορτισμένοι με το σχεδιασμό της πρωτογενούς παραγωγής, ότι χρειάζεται ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο, το οποίο θα λειτουργούσε συμπληρωματικά ή σε κάποιες περιπτώσεις θεμελιωδώς για την νέα ΚΑΠ.
Το 2000, ο αμπελουργικός τομέας ήταν ο πρώτος μεταξύ των τομέων της πρωτογενούς παραγωγής που συγκρότησε την πρώτη διεπαγγελματική της Ελλάδας, την ΕΔΟΑΟ. Επίσης, το 2008, αποφασίσαμε ότι ο κλάδος χρειάζεται ένα στρατηγικό σχέδιο, το οποίο δεν θα ήταν απλά μια αποτύπωση της ευρωπαϊκής και ελληνικής νομοθεσίας.
Στόχος μας είναι τα 23 εκατομμύρια ευρώ που μας δίνει κάθε χρόνο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω το Εθνικού Προγράμματος Στήριξης, να κατανέμονται βάσει ενός οράματος, στο οποίο θα φτάσουμε με καθορισμένα βήματα. Οπότε, το 2010 ολοκληρώσαμε ένα στρατηγικό σχέδιο μετά από αναλυτική μελέτη και το παρουσιάσαμε σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Μέχρι και σήμερα, έχει υλοποιηθεί ένα μικρό ποσοστό του στρατηγικού σχεδίου τόσο λόγω έλλειψης πόρων όσο και γιατί οι εταιρείες του κλάδου δεν έδειξαν την απαραίτητη συσπείρωση.
Φτάνουμε λοιπόν στο σήμερα, και παρατηρούμε ότι η στρατηγική που ακολουθούμε, είναι αυτή που καθορίζει κατά κύριο λόγο η ΕΕ και λιγότερο ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο, με αποτέλεσμα κάποιες από τις δράσεις που γίνονται να μην είναι ωφέλιμες για τη χώρα.
Για παράδειγμα, το Green Deal αντιμετωπίζει τους αγρότες σαν να είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για την επίλυση του προβλήματος της κλιματικής κρίσης, με αποτέλεσμα να τους επιβαρύνει με επιπλέον έξοδα για να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των ρυθμίσεων. Επιπλέον, τα έξοδα αυτά καλύπτονται ολοένα και λιγότερο από επιδοτήσεις, άρα πρέπει οι αγρότες να βάζουν χρήματα από την τσέπη τους. Να επισημάνουμε μάλιστα ότι για τις χώρες εκτός ΕΕ δεν υπάρχουν αυτοί οι περιορισμοί και έτσι έρχονται με φθηνότερα προϊόντα και μας ανταγωνίζονται.
ΓΜ Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα ποιες είναι οι δικές σας προτεραιότητες;
ΠΚ Καταρχήν να περιοριστεί η παραοικονομία. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει να μειωθεί το χάσμα ανάμεσα στις δηλώσεις συγκομιδής και τις δηλώσεις καλλιέργειας. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία, έχουμε 225.000 στρέμματα από τις δηλώσεις συγκομιδής και 385.000 στρέμματα από τις δηλώσεις καλλιέργειας στο ΟΣΔΕ και 640.000 στρέμματα στο Αμπελουργικό Μητρώο. Έχοντας μια παραγωγή που δεν είναι γνωστή, αφενός γιατί δεν είναι γνωστές οι πραγματικές ποσότητες οινοποίησης, αλλά και γιατί μπαίνουν σταφύλια στον τομέα της οινοποίησης, τα οποία δεν προορίζονται για οινοποίηση, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την πραγματική οικονομία του κλάδου.
Αυτή η διαφορά είναι μια ωρολογιακή βόμβα για τον κλάδο και επίσης μας εκθέτει στην ΕΕ. Σκεφτείτε για παράδειγμα ότι μόνο στην Αττική εξαντλείται περίπου το 50% της οικονομίας του κρασιού. Έχουμε λοιπόν στην Αττική το φαινόμενο, από την εμπορία μέχρι την εστίαση να εμφανίζεται τελικά περίπου διπλάσια κατανάλωση από αυτήν που θα αναμέναμε με βάση τη δηλωμένη παραγωγή. Άρα, διατίθεται κρασί στην εστίαση από άγνωστη προέλευση. Έτσι άλλωστε εξηγείται και το γεγονός ότι ένας 20λιτρος ασκός κοστίζει στον επιχειρηματία της εστίασης 12 ευρώ. Για να φτάνει εκεί, ο μόνος τρόπος είναι αυτός που πουλάει τον ασκό να έχει νοθεύσει με μη οινοποιήσιμες ποικιλίες το προϊόν ή να έχει πουλήσει μια ποσότητα χωρίς παραστατικά. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί και μεγάλα δευτερογενή προβλήματα. Πως για παράδειγμα θα δώσεις υπεραξία σε μια περιοχή με προϊόντα ΠΟΠ ή ΠΓΕ, όταν τα προϊόντα της περιοχής διατίθενται στην αγορά νοθευμένα;
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι η αναδιάρθρωση, η οποία περιλαμβάνει σχεδόν κάθε αλλαγή που μπορεί να κάνει ο αμπελουργός ώστε να βελτιώσει την παραγωγή του και να ανταποκριθεί στις μελλοντικές προκλήσεις. Όλο αυτό πρέπει να συμβεί με τρόπο, ώστε να κινητοποιεί τον αγρότη και κυρίως νέους αγρότες, να ασχοληθούν με το αμπέλι, έχοντας επιχειρηματικές προσδοκίες.
Με τη σημερινή εικόνα, πολλά αμπέλια δεν είναι βιώσιμα, οπότε γιατί να ασχοληθεί κάποιος μαζί τους. Για αυτό βλέπουμε διαρκώς περισσότερα αμπέλια να εγκαταλείπονται, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια με μεγάλη ένταση στην Αττική. Μέχρι τώρα υπήρχε το “μεράκι”, αλλά στη σημερινή εποχή αυτό δεν αρκεί για να ζήσεις.
ΓΜ Με ποια δεδομένα φτιάξατε ένα στρατηγικό σχέδιο που πρέπει να έχει βάθος τουλάχιστον δεκαετίας, όταν η εικόνα που έχουμε για τον αμπελουργικό τομέα, ακόμα και όταν βασίζεται σε δεδομένα, συχνά αυτά είναι αμφισβητήσιμα;
ΠΚ Όσον αφορά τον αμπελο-οινικό τομέα, έχετε έρθει στον φορέα που θα μπορούσαμε να πούμε ότι άτυπα διεκδικεί το χαρακτηρισμό “Παρατηρητήριο Οίνου”. Για να το πετύχουμε αυτό βάζουμε πολύ χρόνο και κόπο, γιατί όπως σωστά είπατε, τα πρωτογενή στοιχεία που παίρνουμε από το υπουργείο δεν είναι επαρκή και κάποιες φορές δεν είναι αξιόπιστα. Επομένως, χρειάζεται να κάνουμε επεξεργασία και ανάλυση για να έχουμε ρεαλιστικά αποτελέσματα. Μάλιστα, κάποια από αυτά τα αποτελέσματα ήταν και η βάση για μια από τις παρουσιάσεις που έκανα στο πρόσφατο συνέδριο του κλάδου.
Το σύστημα δορυφόρων Copernicus θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά, ώστε να μειώσουμε τη διαφορά στις Βάσεις Δεδομένων, αλλά τα στοιχεία παραμένουν αναξιοποίητα από το υπουργείο, το οποίο επίσης μας στερεί τη δυνατότητα να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα αυτά και να τα αξιοποιήσουμε. Τα ίδια εμπόδια βρίσκουμε όταν ζητάμε πρόσβαση στις βάσεις Δηλώσεων Συγκομιδής, αλλά και άλλες πηγές πληροφοριών, στις οποίες, αν και περιέχουν δημόσια δεδομένα, το υπουργείο αρνείται να δώσει πρόσβαση και όταν το κάνει η πρόσβαση είναι πολύ περιορισμένη.
ΓΜ Γιατί ο κλάδος δεν δημιουργεί έναν εσωτερικό έλεγχο με πειθαρχικά εργαλεία ώστε να ανατιμετωπιστεί το πρόβλημα της παραοικονομίας;
ΠΚ Θεωρητικά, δεν θα έπρεπε να υπάρχει εσωτερικός έλεγχος γιατί έχουμε ένα αυστηρότατο θεσμικό πλαίσιο. Οπότε, αν αυτό εφαρμόζονταν δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα. Από εκεί και πέρα στο παρελθόν είχαμε δημιουργήσει άτυπες διεπαγγελματικές οργανώσεις ζώνης, οι οποίες (θεωρητικά επίσης) επιβλέπουν τις περιοχές τους. Όμως, στην πράξη και μέσα σε αυτές δεν βλέπουμε να υπάρχει συσπείρωση απέναντι σε κοινά τους προβλήματα και άρα να λειτουργήσει ένας μηχανισμός ελέγχου. Σκεφτείτε ότι στη Νεμέα προσπαθούν 20 χρόνια τώρα να πετύχουν κοινούς στόχους σε θέματα που συζητάμε.
Όπως ένα ισχυρό fund μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη στρατηγική ανάπτυξης ενός ισχυρού συνεταιρισμού οινοποιών, έτσι και ένας ισχυρός παράγοντας μιας περιοχής μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην ανάπτυξη της περιοχής.
ΓΜ Από που πιστεύετε ότι μπορεί να έρθουν περισσότερα έσοδα για να μεγαλώσει ο κλάδος;
Ο οίνος είναι περίπου το 5% του γεωργικού ΑΕΠ και οι εξαγωγές είναι περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά τα μεγέθη είναι πολύ μικρά συγκρινόμενα με άλλους τομείς της οικονομίας. Οπότε, αν θέλαμε να δούμε σημαντικές αλλαγές στην ανάπτυξη, εφόσον βέβαια προστατέψουμε σωστά το προϊόν, θα έπρεπε να στοχεύσουμε στις εξαγωγές. Χιλή και Ισπανία εξάγουν περίπου το 60% και ιδιοκαταναλώνουν το 40%. Στην Ελλάδα εξάγουμε 10% και ιδιοκαταναλώνουμε το 90% και επιπλέον το τυποποιημένο κρασί δεν είναι περισσότερο από 30% της συνολικής παραγωγής. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε δώσει ελάχιστη υπεραξία στο κρασί μας και στη γη που το παράγει.
Επίσης, δεν έχουμε αξιοποιήσει επαρκώς την ευκαιρία του τουρισμού. Ο τουρισμός είναι οι έμμεσες εξαγωγές μας. Αλλά σε καμία περίπτωση δε βοηθάει στην ανάπτυξη του ελληνικού κρασιού, να πωλείται σε τουριστικά εστιατόρια κρασί από ασκούς άγνωστης προέλευσης, προκειμένου να πετύχει ο επιχειρηματίας το μέγιστο κέρδος.
Τέλος, πρέπει να παρατηρήσουμε το εμπορικό ισοζύγιο. Με 78 εκατομμύρια εισαγωγές και 100 εκατομμύρια εξαγωγές, βλέπουμε μία συνεχή συρρίκνωση του εμπορικού πλεονάσματος με δεδομένο ότι ο ανταγωνισμός από Ιταλία και Ισπανία είναι ο κίνδυνος για το μέλλον.
