Σεπτέμβριος, μήνας της κορύφωσης του τρύγου. Μια περίοδος που αρχίζει τις τελευταίες ημέρες του Ιουλίου και ολοκληρώνεται στα μέσα ή στα τέλη Οκτώβρη, σε μια όψιμη χρονιά. Όταν δηλαδή τα σταφύλια αργούν να ωριμάσουν, όπως συμβαίνει φέτος σε κάποιες περιοχές της χώρας.

Στις περισσότερες οινοπαραγωγικές περιοχές, έχουν ήδη τρυγήσει τις λευκές ποικιλίες σταφυλιού και περνούν στις κόκκινες που κατά κανόνα ωριμάζουν λίγο αργότερα. Ο αστάθμητος παράγοντας που επηρεάζει τον τρύγο, είναι ο καιρός.

Η φετινή χρονιά είναι δύσκολη, κυρίως στις περιοχές που επηρεάστηκαν από τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Οι καλλιεργητές και οι οινοποιοί έχουν μάθει να αντιδρούν στις καιρικές συνθήκες και να προσαρμόζονται.

Επιλέγουμε τρεις περιοχές της χώρας, δύο στην ηπειρωτική και μία στη νησιωτική Ελλάδα, όπου αν και δεν παρατηρήθηκαν αξιοσημείωτες μεταβολές σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην καλλιέργεια και την οινοποίηση φαίνεται ότι απασχολεί όλο και πιο πολύ τους οινοποιούς.

Mελίνα Τάσσου- Κτήμα Κίκονες

Οι «Κίκονες» είναι το πρώτο οινοποιείο που ιδρύθηκε στην περιοχή της Ροδόπης, στη Θράκη και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2004 από τη Μελίνα Τάσσου. Συνολικά καλλιεργούνται βιολογικά 100 στρέμματα ιδιόκτητου αμπελώνα σε τρεις διαφορετικές θέσεις. Όπως λέει η οινοποιός μιλώντας στο grapemag.gr, η θέση των αμπελώνων, η φύτευση και η οινοποίηση είναι τρία βασικά στοιχεία στα οποία επενδύουν για την προστασία από τα έντονα καιρικά φαινόμενα.

«Δεν έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στην περιοχή μας που να οφείλονται στις κλιματολογικές συνθήκες. Η περιοχή της Ροδόπης, δεν έχει ανεπτυγμένη βιομηχανική ζώνη ούτε και υπερδραστηριότητα λόγω του τουρισμού γι΄ αυτό το λόγο δεν υπάρχει μεγάλη επιβάρυνση στο περιβάλλον ή στον υδροφόρο ορίζοντα. Τα εδάφη εδώ είναι εύφορα, ιδανικά για τα αμπέλια.

Η οροσειρά της Ροδόπης στα βόρεια, είναι αυτή που λειτουργεί ως καθοριστικός παράγοντας για τον καιρό στην περιοχή καθώς αναχαιτίζει τους ισχυρούς βόρειους ανέμου. Από την άλλη, η αύρα από το Θρακικό Πέλαγος κάνει πιο απαλό το κλίμα.

Όταν έρχονται βροχές, ειδικά από τα δυτικά, συνήθως σβήνουν πριν φτάσουν σε εμάς. Είναι πιο έντονα στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή, εδώ ούτε φέτος είχαμε έντονα φαινόμενα όπως για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη».

Μια σημαντική ιδιαιτερότητα στο Κτήμα Κίκονες είναι το σύστημα διαμόρφωσης του αμπελώνα, που είναι προσαρμοσμένο στο κλίμα της περιοχής.

«Χρησιμοποιούμε ένα σύστημα που εφαρμόζεται στην Αυστραλία, είναι φτιαγμένο για θερμά κλίματα. Δεν το μάθαμε ούτε στη Γεωπονική, ούτε στο Bordeaux που σπούδασα. Το είδαμε στην Αυστραλία το 2004 όταν έκανα έναν τρύγο στο οινοποιείο Brown Brothers. Χρησιμοποιούν το σύστημα VSP (Vertical Shoot Positioning).

Ο κορμός του πρέμνου φτάνει σε ύψος τα 110 εκατοστά και όχι τους 60 πόντους που συνηθίζουμε. Το σταφύλι μεγαλώνει λίγο πιο ψηλά από τη γη και αποφεύγει τη θερμότητα που εκπέμπει το έδαφος, ενώ το το ύψος αυτό βοηθά στην αναζωογονητική κυκλοφορία του θαλασσινού αέρα.

Ο αμπελώνας είναι γραμμικός και από τη μία πλευρά, αυτή που έχει μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο, δεν κλαδεύουμε το ίδιο. Αφήνουμε το φύλλωμα λίγο παραπάνω και σκιάζει τα σταφύλια. Και λίγες ώρες σκίασης είναι σημαντικές, κερδίζεις στην ουσία σε εγκαύματα που θα είχε ο καρπός με την απευθείας έκθεση στον ήλιο».

Χρήστος Ζαφειράκης- Κτήμα Ζαφειράκη

Στον Τύρναβο της Θεσσαλίας, ο οινολόγος και οινοποιός Χρήστος Ζαφειράκης εφαρμόζει ήπιες πρακτικές για τη διαχείριση του αμπελώνα. Πιστοποιημένη βιολογική καλλιέργεια ακολουθεί βιοδυναμικές τεχνικές από το 2019, είναι λάτρης της φυσικής οινοποίησης με ελάχιστες ως μηδενικές παρεμβάσεις. Και στους πρόποδες του Ολύμπου, η φετινή χρονιά δεν είχε αξιόλογες μεταβολές σε σχέση με τις προηγούμενες.

« Η χρονιά ξεκίνησε αρκετά όψιμα κατά περίπου 2 με 3 εβδομάδες, αλλά μέσα στα φυσιολογικά χρονικά πλαίσια. Οι καιρικές συνθήκες το καλοκαίρι στην περιοχή του Τυρνάβου ήταν πολύ καλές. Δεν θυμάμαι στο παρελθόν να είχαμε τόσο δροσερό καλοκαίρι με τη μέγιστη θερμοκρασία να μην ξεπερνά τους 40° C και να προσεγγίζει τους 39°C  μόνο για 2 ημέρες.

Ο Αύγουστος ηταν πολύ βροχερός μήνας. Έβρεξε περίπου 30-35 χιλιοστά. Στους αμπελώνες μας έχουμε εγκαταστήσει 2 μετεωρολογικούς σταθμούς καταγραφείς και από εκεί αντλούμε χρήσιμες πληροφορείες όπως θερμοκρασία και υγρασία στην ατμόσφαιρα, επίπεδο βροχής, αλλά και την υγρασία στο έδαφος.

Για τον Σεπτέμβρη περιμένουμε και ελπίζουμε να μην βρέξει για να μπορέσουν να ωριμάσουν οι κόκκινες ποικιλίες, η βασική μας ποικιλία είναι η Λημνιώνα».

Η κλιματική αλλαγή είναι ένα θέμα που, όπως λέει, τον προβληματίζει και προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις συνθήκες. «Θέλουμε να προσαρμοστούμε εμείς αλλά και να προσαρμόσουμε τους αμπελώνες μας στα νέα δεδομένα.

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα φαινόμενα όπως πλημμύρες, χαλαζόπτωση, παγωνιά, καύσωνας, θα είναι αριθμητικά τα ίδια. Αυτό που αλλάζει είναι η ένταση των φαινομένων. Για μένα, η μεγαλύτερη απειλή για τους αμπελώνες που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή είναι τα έντομα. Πολλαπλασιάζονται με μεγάλο ρυθμό και η καταπολέμησή τους γίνεται χρόνο με το χρόνο και ποιο δύσκολη».

Μιχάλης Κοντιζάς – Volacus Wines

Στο ιδιόμορφο τοπίο της Τήνου, σε ένα άγριο ανάμεσα στους γρανιτένιους βράχους πολύ κοντά στο χωρίο Φαλατάδο, ο Μιχάλης Κοντιζάς βρίσκει χώμα να φυτέψει τα αμπέλια του και τα αποτελέσματα της πραγματικά δύσκολης προσπάθειάς του, φαίνονται χρόνο με το χρόνο στο κρασί του, που γίνεται όλο και καλύτερο. Φέτος, όπως λέει, η χρονιά είναι δύσκολη και απαιτητική.

«Η αλήθεια είναι ότι στα λίγα χρόνια που ασχολούμαι με το αμπέλι κάθε χρονιά, είναι διαφορετική και έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Έχω συναντήσει χειμώνες με βροχή ως και τρεις φορές πάνω από τον μέσο όρο του νησιού, χιόνι και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ακόμα χειμώνες άνυδρους με υψηλότερες θερμοκρασίες από το σύνηθες. Άνοιξη με πολλή ζέστη αλλά και με χαλαζόπτωση που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της μισής παραγωγής μου. Καλοκαίρια με καύσωνες και άπνοια (παράδοξο για το νησί) όπως και καλοκαίρια με δυνατούς ανέμους και θερμοκρασίες κάτω από τις φυσιολογικές τιμές».

Οι ποικιλίες που καλλιεργούν είναι Ασύρτικο, Μαλαγουζιά, Ροζακί και Μαυροτράγανο. Ο τρύγος, είναι σε εξέλιξη.

«Ο φετινός τρύγος λόγο των χαμηλών θερμοκρασιών θα ερχόταν πιο αργά από το συνηθισμένο περίπου μία εβδομάδα, αλλά στα τέλη Αυγούστου άρχισε μια δυνατή βροχή και έριχνε για τρεις ημέρες. Αυτό αναγκαστικά θα παρατείνει την έναρξη του τρύγου κατά μία εβδομάδα τουλάχιστον, ενώ κάποιες έξτρα εργασίες στο αμπέλι όπως ξεφύλλισμα, στέγνωμα τσαμπιών, διαλογή προβληματικών ραγών και απομάκρυνσή τους ήταν απαραίτητες να γίνουν ώστε να κρατήσουμε την ποιότητα όσο το δυνατόν πιο ψηλά.

Ήταν κάτι πρωτόγνωρο για εμένα γιατί δεν είχα συναντήσει ξανά κάτι αντίστοιχο τέτοια εποχή».

Το θέμα της κλιματικής αλλαγής, όπως μας λέει, είναι κάτι που τον προβληματίζει πολύ. «Πρέπει να μας προβληματίζει όλους, θα το συναντήσουμε μπροστά μας, εμείς που ασχολούμαστε με τη γη ήδη το συναντάμε. Θέλοντας και μη, πρέπει να προσαρμοστούμε όσο αυτό είναι δυνατόν για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε αυτό που κάνουμε, εγώ δεν ποτίζω τα αμπέλια πάρα μόνο τα τρία πρώτα χρόνια από όταν τα φυτεύω, πέρυσι αναγκάστηκα λόγω της ανομβρίας να ποτίσω τα φυτά της Μαλαγουζιάς γιατί το stress ήταν τόσο έντονο και τα φυτά όχι μόνο δεν θα μπορούσαν να θρέψουν τα σταφύλια αλλά υπήρχε και κίνδυνος απώλειάς τους.

Σε τέτοιες περιπτώσεις αναγκαστικά παρεμβαίνεις και αυτό οδηγεί σε καταστάσεις που δεν αντιμετωπίζονται εύκολα. Η λειψυδρία για παράδειγμα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στα νησιά. Δεν είναι τόσο απλό το να πεις: “θα ποτίσω το αμπέλι”, όταν ξέρεις ότι δεν υπάρχει νερό στο νησί».

Όλο και περισσότεροι οινοποιοί, απασχολούν την σκέψη τους και αφιερώνουν μεγάλο μέρος του χρόνου τους στην προσαρμογή στις νέες συνθήκες. Όπως μας λένε, αυτό που αρνούμαστε να πιστέψουμε ή δυσκολευόμαστε να παραδεχτούμε, συμβαίνει ήδη. Οι δράσεις πλέον αναγκαστικά, πρέπει να είναι άμεσες ειδικά στον τομέα της καλλιέργειας.