Με ανανεωμένο ενδιαφέρον ξεφύλλιζα ξανά το βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη «Περί μέθης»: «Το πλατωνικό δράμα έχει τη μαεστρία να μην ταυτίζει το νηφάλιο φρόνημα του Σωκράτη με την αποχή από το κρασί. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδυναμία και όχι δύναμη», γράφει ο συγγραφέας, περιγράφοντας με ενάργεια πως ο Πλάτωνας δεν ταυτίζει το νηφάλιο φρόνημα του Σωκράτη με την αποχή από το κρασί, αφού ο φιλόσοφος ήταν πρώτος στη διάνοια και πρώτος στο ποτό. Και ο Αθήναιος στους «Δειπνοσοφιστές» αναφέρει ότι είναι γνώρισμα του ελεύθερου ανθρώπου να περνά τον καιρό του πίνοντας, αρκεί να μη μεθά. Εδώ ακριβώς κρύβεται το μεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού γύρω από το κρασί. Η λελογισμένη κατανάλωση του κρασιού εξέφραζε το αρχαίο ιδεώδες της εγκράτειας και του μέτρου σε κάθε πτυχή της ζωής. Όχι μόνο δεν απαγορεύονταν, αλλά και προστατεύονταν από συγκεκριμένους κοινωνικούς αλλά και νομικούς κανόνες. Οι πρόγονοί μας πίστευαν ότι οι θεοί χάρισαν το κρασί στους ανθρώπους για να ξεχνάνε τις λύπες τους, ως απαραίτητο ελιξίριο για το δυνάμωμα του σώματος και του πνεύματος. Ταυτόχρονα, όμως, πίστευαν ότι η υπερβολική κατανάλωση κρασιού φέρνει την τρέλα και τον θάνατο και όσοι μεθούσαν θεωρούνταν παράδειγμα προς αποφυγή. Ακόμα και ο Όμηρος, που εμπλούτισε όσο κανείς άλλος τις γνώσεις μας για τον οινικό πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας, δεν έκρυβε την απέχθειά του για τη μέθη.
FAST FORWARD ΑΡΚΕΤΕΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ… Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση παράγει το 64% του κρασιού παγκοσμίως και το κρασί αποτελεί με διαφορά το Νο 1 εξαγωγικό προϊόν του ευρωπαϊκού αγροδιατροφικού τομέα όταν στην Ελλάδα ο οινικός κλάδος αποτελεί έναν από τους πιο εξωστρεφείς παραγωγικούς τομείς, απασχολώντας γύρω στις 200.000 οικογένειες αμπελουργών και συνεισφέροντας όσο λίγοι στη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης, της βιοποικιλότητας και της βιωσιμότητας της περιφέρειας, όταν –αυτή τη χρονική στιγμή– ο ευρωπαϊκός οινικός τομέας στοχοποιείται μαζί με όλα τα αλκοολούχα ως παράπλευρη απώλεια στην, προφανώς, οικουμενικά υποστηριζόμενη και απολύτως αναγκαία μάχη για την καταπολέμηση του καρκίνου.
ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΡΩ ΟΜΩΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ
Στις 3 Φεβρουαρίου 2021, την προηγουμένη δηλαδή της Παγκόσμιας Ημέρας για τον Καρκίνο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει την εμβληματική πρωτοβουλία της «Europe’s Beating Cancer Plan – Let’s strive for more», προτείνοντας στρατηγικές και μέτρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση του καρκίνου, ανάμεσά τους και σε σχέση με την κατανάλωση αλκοόλ. Λίγες ημέρες αργότερα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοινώνει τη σύσταση Ειδικής Επιτροπής (BECA) για την καταπολέμηση του καρκίνου, η οποία, μετά από αρκετούς μήνες διαβουλεύσεων, τον Δεκέμβριο του 2021, ενέκρινε τη δική της έκθεση για την καταπολέμηση του καρκίνου. Παρότι όλοι χαιρετίζουν τις καθοριστικής σημασίας πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διαφύλαξη της υγείας των Ευρωπαίων πολιτών, διαπιστώνεται ότι στο τελικό κείμενο της BECA υπερισχύει μια σκληροπυρηνική αντιμετώπιση του αλκοόλ, μη διαφοροποιώντας την επιβλαβή από την υπεύθυνη κατανάλωση και θεωρώντας ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης. Στη συνέχεια, η έκθεση προτείνει μια σειρά μέτρων για τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ, όπως η επιβολή ετικετών με προειδοποιήσεις για την υγεία, η πρόταση για αύξηση της φορολογίας, η απαγόρευση διαφημίσεων σχετικών με το αλκοόλ σε αθλητικές διοργανώσεις κ.λπ. Η έκθεση αναφέρει ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ όσον αφορά τον καρκίνο, βασιζόμενη σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στη Lancet το 2018 και παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας θεωρεί την εν λόγω μελέτη παραπλανητική και απλοϊκή, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τα πρότυπα κατανάλωσης αλκοόλ και άλλους παράγοντες που αφορούν τον τρόπο ζωής. Ο κλάδος του κρασιού αναστατώνεται! Όχι μόνο δεν διαχωρίζεται το κρασί από τα αλκοολούχα, αλλά και αντιμετωπίζεται όπως τα τσιγάρα! Ο Σωκράτης για δεύτερη φορά κατηγορείται για ανάρμοστη συμπεριφορά! Οι προεκτάσεις αυτής της νέας ευρωπαϊκής ρητορικής μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στον αμπελοοινικό τομέα, με πιο άμεση την αναθεώρηση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προβολή των αγροτικών προϊόντων, που ήδη συμβαίνει. Έτσι, είναι πολύ πιθανό από την επόμενη προγραμματική περίοδο εφαρμογής του οριζόντιου κανονισμού (ΕΕ) 1144/2014 για την προβολή των γεωργικών προϊόντων, να μην περιλαμβάνεται το κρασί. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται σε στάδιο δημιουργίας συστήματος ταξινόμησης των περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων, του επονομαζόμενου TAXONOMY. Το σύστημα αυτό θα παρέχει σε εταιρείες, επενδυτές και φορείς χάραξης στρατηγικής, κατευθύνσεις για το ποιες οικονομικές δραστηριότητες μπορούν να θεωρηθούν οικονομικά βιώσιμες. Εάν υιοθετηθεί η αναφορά ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ και δεν διαφοροποιηθεί η επιβλαβής από την υπεύθυνη κατανάλωση αλκοόλ, μπορεί μελλοντικά να προκαλέσει ακόμα και την υπαγωγή του οινικού κλάδου στις μη βιώσιμες επενδύσεις, στο πλαίσιο της στρατηγικής «από το αγρόκτημα στο πιάτο» και της πράσινης συμφωνίας. Τα λαμπάκια κοκκινίζουν και ο ευρωπαϊκός οινικός τομέας αφυπνίζεται και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Οι περισσότεροι ευρωβουλευτές καταλαβαίνουν ότι η έμφαση πρέπει να δοθεί στην επιβλαβή και όχι στην εν γένει κατανάλωση αλκοόλ και προτείνονται τροπολογίες στο κείμενο της BECA. Στην κατ’ άρθρο ψηφοφορία φαίνεται ότι, με λίγες εξαιρέσεις, οι περισσότεροι ευρωβουλευτές ψηφίζουν εντός της κομματικής τους γραμμής. Τελικά η τροποποιημένη έκθεση της Ειδικής Επιτροπής για τον καρκίνο ψηφίζεται με 652 ψήφους υπέρ, 15 κατά και 27 αποχές. Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, κατ’ αρχήν υιοθετείται η διαφοροποίηση μεταξύ της επιβλαβούς από την υπεύθυνη κατανάλωση και στοχοποιείται, ορθώς, η πρώτη. Πολύ θετικό είναι επίσης το γεγονός ότι, αντί της επιβολής ετικετών με ενδείξεις για την υγεία, όπως συμβαίνει στα τσιγάρα, η τροποποιημένη έκθεση υποστηρίζει την καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών, βελτιώνοντας την επισήμανση, έτσι ώστε να περιλαμβάνει πληροφορίες για την ήπια και υπεύθυνη κατανάλωση αλκοόλ. Η απαγόρευση διαφήμισης αλκοολούχων περιορίζεται σε αθλητικές εκδηλώσεις όπου παρευρίσκονται κυρίως ανήλικοι. Δυστυχώς, στο κείμενο παραμένει η αναφορά ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ, αλλά τώρα αναφέρει ότι «η μόνη ασφαλής κατανάλωση είναι η μηδενική».
Ο Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου, που συμμετείχε ενεργά στην προσπάθεια ενημέρωσης των ευρωβουλευτών εντός και εκτός Ελλάδας για τις συνέπειες που θα είχε για τον οινικό τομέα η υιοθέτηση αυτούσιου του κειμένου της BECA όπως ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο, χαιρετίζει τώρα την υπερψήφιση του τροποποιημένου κειμένου και ιδιαίτερα την υιοθέτηση της θεμελιώδους διαφοράς ανάμεσα στην επιβλαβή και τη με μέτρο κατανάλωση αλκοόλ. Επιμένει ότι η νέα διατύπωση περί μηδενικής κατανάλωσης ικανοποιεί μόνο μερικώς τον κλάδο και δηλώνει ότι θα αγωνιστεί περαιτέρω για την αναγνώριση των πολλαπλών επιστημονικών δεδομένων σχετικά με τα οφέλη της κατανάλωσης του οίνου με μέτρο στην καλή υγεία εδώ και αιώνες. Η ψηφοφορία των τροπολογιών ήταν μια σημαντική νίκη του κλάδου, όμως τα σύννεφα δεν έχουν διαλυθεί από τον ορίζοντα. Από ό,τι φαίνεται, η πολιτική της ΕΕ εστιάζεται πλέον όχι μόνο στην προώθηση βιώσιμων συστημάτων διατροφής για την περαιτέρω προστασία των καταναλωτών, αλλά και στον αποκλεισμό από την υποστήριξη των τομέων που δεν θεωρούνται βιώσιμοι. Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη συγκυρία που απαιτεί την ανασύνταξη του τομέα γύρω από τις νέες στρατηγικές της ΕΕ. Εμφανίζονται προκλήσεις αλλά και σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης, που ήδη συζητούνται στα κλαδικά όργανα. Όσον αφορά το επίμαχο θέμα της κατανάλωσης αλκοόλ, ο οινικός κλάδος παραμένει δεσμευμένος μέσω της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας Wine in Moderation στην προώθηση της βιώσιμης οινικής κουλτούρας και της υπεύθυνης κατανάλωσης αλκοόλ. Το Wine in Moderation είναι ένα πρόγραμμα κοινωνικής ευθύνης που δημιουργήθηκε από τον οινικό κλάδο με στόχο να περιορίσει τις αρνητικές συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης κρασιού και να προβάλει το κρασί ως αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού. Παράλληλα προωθεί την αξία της υπεύθυνης κατανάλωσης προς τους επαγγελματίες του κλάδου και τους οινόφιλους – καταναλωτές. Θα ήταν καλό τα οινοποιεία να εγγραφούν το συντομότερο δυνατό στο Wine in Moderation. Η διαδικασία είναι εύκολη και δωρεάν. Έως τότε, και με αφορμή όλα τα δραματικά που συμβαίνουν στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή, ας απολαύσουμε τον ελληνικό τρόπο του πίνειν, σύμφωνα με τον αρχαίο ποιητή Άλεξις, με μικρά ποτήρια, συνομιλώντας και φλυαρώντας ευχάριστα με τους συμπότες μας. •
