Η κοιλάδα του Rheingau είναι μία από τις πιο μικρές αλλά και πιο σημαντικές οινοπαραγωγικές ζώνες της Γερμανίας. Ένα από τα ομορφότερα μέρη του κόσμου, όπου οι άνθρωποι φυτεύουν αμπέλια και φτιάχνουν κρασί εδώ και πολλούς αιώνες. Ταξιδεύουμε στον Ρήνο, για να γνωρίσουμε τα Riesling και να απολαύσουμε σπάνιας ομορφιάς τοπία.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
Ο Ρήνος πηγάζει από τις Ελβετικές Άλπεις και, αφού διανύσει 1.230 χιλιόμετρα σε πέντε χώρες, εκβάλλει στη Βόρεια Θάλασσα, στην Ολλανδία. Στο διάβα του, εδώ και αιώνες, είναι ο πρωταγωνιστής.
Ορίζει και διαμορφώνει το περιβάλλον και τους ανθρώπους. Ειδικά στο κομμάτι της Γερμανίας είναι ένα από τα σύμβολά της, μια πλωτή οδός ζωτικής σημασίας. Λίγο μετά το Wiesbaden, κάνει μια στροφή από την πορεία του προς τον Βορρά και για 30 χιλιόμετρα κινείται προς τα δυτικά, πριν αρχίσει και πάλι να ανεβαίνει. Από το Etville μέχρι το Lorch βρίσκεται το Rheingau, η οινική ζώνη που απλώνεται πάνω από τις ανατολικές πλαγιές του ποταμού, με 3.000 εκτάρια φυτεμένα με αμπέλια.
Αποτρέπει τον παγετό σε κρίσιμες περιόδους του αμπελιού και βέβαια διαμορφώνει το υπέροχο ανάγλυφο. Το γεωγραφικό πλάτος του Rheingau, στις 50° βόρεια, το τοποθετεί ακριβώς στα βόρεια όρια της «οινικής ζώνης» της Ευρώπης. Μάλιστα, μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα αυτό το σημείο ήταν το όριο για την καλλιέργεια λαχανικών της Ευρώπης. Τα εδάφη ποικίλλουν σημαντικά από τη μία άκρη της περιοχής έως την άλλη, με σχιστόλιθο, χαλαζίτη, αμμόλιθο, χαλίκι και ασβεστούχο πηλό. Απέναντι στη δυτική πλευρά, που είναι εξίσου όμορφη, αναπτύσσεται η ζώνη του Rheinhessen, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι το αμπέλι καλλιεργούνταν από την εποχή των Ρωμαίων, η καταγεγραμμένη και συνεχιζόμενη μέχρι σήμερα ιστορία του Rheingau ως οινοπαραγωγικής περιοχής αρχίζει την εποχή του Καρλομάγνου (8ος αιώνας μ.Χ.), ο οποίος επέτρεψε τις πρώτες φυτεύσεις, και με τον ερχομό των Κιστερκιανών μοναχών, οι οποίοι, όπως και στη Βουργουνδία, έτσι κι εδώ έφεραν μαζί τους τα κλήματα του Pinot Noir.
Το σύστημα κατάταξης καθιερώθηκε το 1866 και η τελευταία αναπροσαρμογή έγινε πριν από λίγα χρόνια, με τη συμβολή του παγκοσμίου φήμης Ινστιτούτου Οίνου του Geisenheim.
ΤΟ ΚΡΑΣΙ
Τα κλασικά κρασιά του Rheingau είναι τα ξηρά Riesling, με κύρια χαρακτηριστικά την έντονη οξύτητα, τα αρώματα εσπεριδοειδών και μια αίσθηση ορυκτότητας που τα κάνει πιο γεμάτα κρασιά, με δομή, σε σχέση με τα αντίστοιχα του Mosel, με χαμηλό αλκοόλ, που πολλές φορές είναι μονοψήφιο, και μια καταπληκτική δροσιά στο στόμα. Ένα σημαντικό κομμάτι της παραγωγής καταλαμβάνουν τα γλυκά Riesling και μικρότερο τα ερυθρά Spätburgunder (Pinot Noir), κυρίως κοντά στο γραφικό Assmannshausen.
Σύμφωνα με το γερμανικό σύστημα κατάταξης, κάθε κρασί, ανάλογα με το επίπεδο ωριμότητας του σταφυλιού, προσδιορίζεται διαφορετικά. Από το απλά ώριμο προς το υπερώριμο έχουμε τις κατηγορίες: Kabinett, Spätlese, Beerenauslese και Trockenbeerenauslese. Τα κρασιά είναι ξηρά (Trocken) ή, αν έχουν λίγα σάκχαρα, ημίξηρα (Halbtrocken).
ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
• Το Rheingau αποτελεί μία από τις 13 οινικές ζώνες της Γερμανίας.
• Το 80% είναι φυτεμένο με Riesling, ενώ το Pinot Noir καλύπτει περίπου το 12%.
• Οι αμπελώνες έχουν έκταση 3.211 εκτάρια και είναι περίπου το 3% των αμπελώνων της Γερμανίας.
• Συνολικά 129 οινοποιεία εμφιαλώνουν κρασί στην περιοχή.
ΤΟ ΤΟΠΙΟ
Το πιο εντυπωσιακό στο Rheingau είναι το τοπίο: τα αμπέλια, τα γραφικά χωριά κατά μήκος του ποταμού, τα κάστρα που δεσπόζουν σε κάθε κορυφή. Το Rüdesheim am Rhein και το Assmannshausen είναι τα πιο γραφικά χωριά, άρα και τα πιο ανεπτυγμένα τουριστικά.
Τα ξύλινα σπίτια με τις σκεπές, οι μικρές εσωτερικές πλατείες με τα λουλούδια και τα στενά καλντερίμια δημιουργούν μια ρομαντική ατμόσφαιρα που προσελκύει τους επισκέπτες, τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό.
Τα περισσότερα οινοποιεία είναι επισκέψιμα, οργανώνουν γιορτές και εκδηλώσεις, ανοίγουν τα κελάρια τους με κάθε ευκαιρία. Σε κάθε χωριό υπάρχουν καταλύματα, wine bars και εστιατόρια που καλύπτουν όλα τα επίπεδα: από απλά και οικονομικά μέχρι πολυτελή και βραβευμένα. Μοναδική εμπειρία αποτελεί η βόλτα με το τελεφερίκ πάνω από τα αμπέλια. Αφετηρία της κύριας διαδρομής είναι το Rüdesheim, το κέντρο του Rheingau. Στα λίγα λεπτά που διαρκεί η βόλτα μέχρι το μνημείο Niederwald, αιωρείσαι πάνω από τα αμπέλια και απολαμβάνεις τη θέα στις όχθες και στο ποτάμι.
Φυσικά, συνδυάζεται με περιπάτους σε σηματοδοτημένα μονοπάτια μέσα από τους αμπελώνες, ενώ υπάρχουν κι άλλα σημεία για μικρές αναβάσεις από τις όχθες του Ρήνου μέχρι τις κορυφές των λόφων. Πολλά τουριστικά γραφεία προσφέρουν ολοκληρωμένα πακέτα
EVA FRICKE
Ξεκινάμε την περιήγησή μας στα οινοποιεία του Rheingau, ακολουθώντας το ρεύμα του Ρήνου από τον Νότο προς τον Βορρά. Αφήνουμε πίσω μας το αστικό Wiesbaden και κάνουμε την πρώτη στάση στο Etville. Το οινοποιείο της Eva Fricke βρίσκεται μέσα σε ένα μικρό επιχειρηματικό πάρκο στις παρυφές του χωριού. Δεν είχε οινικές ρίζες, αλλά αγαπάει αυτό που κάνει από την αρχή μέχρι το τέλος. Σπούδασε οινολογία, δούλεψε και συνεχίζει να δουλεύει σκληρά και εδώ και 18 χρόνια έχει αφιερώσει όλες τις προσπάθειές της στο να φτιάξει κρασιά υψηλής ποιότητας.
Ακολούθησε δημοπρασία κρασιών από τους Sotheby’s με τετραψήφιες τιμές για φιάλες 375 ml, δημοσιεύματα και συνεντεύξεις στον Τύπο που, όπως λέει, δεν την έχουν αλλάξει. H Jancis Robinson, ο James Suckling και σπουδαίοι Γερμανοί κριτικοί έχουν γράψει διθυραμβικά σχόλια για τα κρασιά της. Στη συνάντησή μας, που κράτησε πολύ περισσότερο απ’ ό,τι είχε προγραμματιστεί, είναι απλή και φιλική. Δοκιμάζουμε τα κρασιά ανά αμπελοτόπια και χρονιές.
Ανεβαίνουμε σταδιακά ποιοτικά με κάθε καινούργια φιάλη που ανοίγει. Μέσα από την κουβέντα ανοίγεται η σκέψη και η φιλοσοφία της γύρω από το κρασί. Καλλιεργεί αμπέλια σε διαφορετικά σημεία του Rheingau, σε πολλά διαφορετικά εδάφη.
Βιοδυναμική προσέγγιση, βιωσιμότητα, σεβασμός στη φύση και στο περιβάλλον, ελάχιστες παρεμβάσεις και μεγάλη υπομονή σε όλη τη διαδικασία. Αφήνει τον χρόνο να περνάει με αργές οινοποιήσεις. Αναζητά την απόλυτη, κρυστάλλινη και καθαρή έκφραση του terroir αλλά και της κάθε χρονιάς. Είναι χαρισματική οινοποιός, δεν χωράει καμία αμφιβολία σε αυτό, και σε υποβάλλει με την αφήγηση, την ιστορία, τις γεωγραφικές αναλύσεις, τις περιγραφές των πετρωμάτων σε κάθε αμπελοτόπι.
Μαζί με τον ελληνικής καταγωγής σύντροφό της, τον Απόστολο, συζητούν μαζί μας για τις προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν στην εποχή της Covid και τις αλλαγές που έγιναν λόγω της κρίσης. Οι on-line πωλήσεις που της πρόσφεραν οι συνεργάτες της στην Αγγλία έσωσαν την παρτίδα σε έναν αγώνα που έμοιαζε χαμένος.
Ακολουθώντας σύγχρονα μοντέλα πωλήσεων, η Eva Fricke έχει καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να φτάσει στους στόχους της, χωρίς όμως να σταματάει να οραματίζεται. Αντιμετωπίζει την εταιρεία της ακόμα και σήμερα σαν start-up και μαζί με τη μικρή ομάδα της θέτουν όλο και ψηλότερα τους στόχους τους. Κατά τη διάρκεια αυτής της κουβέντας μας μοιράστηκε τις προκλήσεις, τα ρίσκα και τις στιγμές αλήθειας που αντιμετώπισε στη μετάβαση προς τη δική της επιχειρηματική προσπάθεια.
Τα αμπέλια της στο βορειότερο κομμάτι του Rheingau, πάνω από το Lorcher, έχουν φανταστική θέα στον Ρήνο. Οι κλίσεις βέβαια είναι τόσο μεγάλες, που σε πολλές περιπτώσεις δυσκολεύεσαι να σταθείς όρθιος στο αμπέλι. Πόσω μάλλον να κλαδέψεις ή να τρυγήσεις και να σκαρφαλώνεις στις πλαγιές κουβαλώντας ένα καλάθι με 60 κιλά σταφύλια στην πλάτη.
Σε τέτοιους τόπους, που σε κάποιους φαντάζουν ειδυλλιακοί, φτιάχνονται σε πολύ δύσκολες συνθήκες κάποια κορυφαία κρασιά που είχαμε τη χαρά να δοκιμάσουμε μαζί με τη δημιουργό τους, όπως το Lorcher Krone Riesling Trocken του ’20 και του ’21. Από αμπέλια φυτεμένα το 1948, το 1950 και το 1954 σε εδάφη πλούσια σε κιμωλία, τα κρασιά αυτά έχουν μια μεταξένια αίσθηση την οποία δύσκολα ξεχνά κανείς.
SCHLOSS JOHANNISBERG
Η επόμενη στάση είναι ένα πραγματικό ταξίδι στην Ιστορία. Το Schloss Johannisberg είναι το πιο γνωστό οινοποιείο του Rheingau.
Ένα εντυπωσιακό κάστρο που δεσπόζει στην κορυφή του λόφου, πάνω από το χωριό Geisenheim. Τα πρώτα κλήματα φυτεύτηκαν το 817 μ.Χ., όταν αντιλήφθηκαν ότι υπήρχε ένα πολύ ιδιαίτερο κλίμα σε αυτόν τον λόφο. Οι άνθρωποι παρατήρησαν ότι, όταν ολόκληρη η περιοχή του Rheingau ήταν καλυμμένη από χιόνι, ο λόφος παρέμενε καθαρός.
Ένας μαγικός λόφος με ιδιαίτερο μικροκλίμα που προσεγγίζει τις μεσογειακές συνθήκες το καλοκαίρι.
Ο επίσκοπος της Fulda φύτεψε γύρω από το κάστρο 290.000 κλήματα Riesling σε 50 εκτάρια γης, το 1716. Το Schloss Johannisberg έγινε το πρώτο κτήμα αποκλειστικά με Riesling και έτσι ακριβώς συνεχίζει και σήμερα, στην ίδια έκταση. Το 1816, το κάστρο και ο αμπελώνας ήταν το δώρο προς τον καγκελάριο Μέτερνιχ για τη συμβολή του στη Συμφωνία της Βιέννης. Ήταν λάτρης του κρασιού κι ήθελε να φτιάξει το δικό του αφρώδες.
Και είχε τις τέλειες συνθήκες γι’ αυτό, γιατί το Riesling είναι μια ποικιλία σταφυλιού ιδανική και για την παραγωγή αφρώδους οίνου. Έχει υψηλή οξύτητα, είναι πρώιμο, μπορείς να το τρυγήσεις νωρίς, αλλά μπορείς να το τρυγήσεις και αργά, πιο ώριμο. Μέχρι και σήμερα, το Schloss Johannisberg έχει και αφρώδη Rielsing στο portfollio του.
Είναι το μόνο κομμάτι που διασώθηκε από τους βομβαρδισμούς του 1942 που κατέστρεψαν το κάστρο. Βέβαια, η ανακατασκευή τη δεκαετία του ’60 έγινε πάνω στα παλιά σχέδια. Μεγάλα, παλιά βαρέλια 1.250 λίτρων χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση του κρασιού.
Εδώ το κρασί βρίσκεται σε ελεγχόμενη βάση σε επαφή με το οξυγόνο, και αυτό εξομαλύνει την οξύτητα, αυτή τη σκληρή και έντονη οξύτητα του Riesling. Το τελικό blend (Riesling με Riesling, από το ίδιο αμπέλι) αποτελείται από 40% βαρέλι και 60% κρασί δεξαμενής κι έτσι το αποτέλεσμα έρχεται στην επιθυμητή ισορροπία.
Σεβόμενοι την παράδοση και την ιστορία που κουβαλάει ο τόπος και προσαρμοσμένοι ανάλογα στις σύγχρονες ανάγκες της εποχής για κρασιά χωρίς πολλές παρεμβάσεις, ακολουθούν ήπιες πρακτικές και βρίσκονται ήδη στη διαδικασία απόκτησης βιολογικής πιστοποίησης.
To παλάτι είναι επισκέψιμο, ενώ οργανώνονται τακτικά ξεναγήσεις αλλά και γιορτές, όπως το ετήσιο Φεστιβάλ Μουσικής περιήγησεις με τρένα, πλοία, ποδήλατα, πεζοπορίες και αναβάσεις με τελεφερίκ.
WEINGUT ROBERT WEIL
Επόμενη στάση στο διπλανό χωριό και στο οινοποιείο του Weil. Εμβληματικός παραγωγός με μεγάλη ιστορία. To 1867, o Dr. Robert Weil φύτεψε τα πρώτα του αμπέλια στις πλαγιές πάνω από το Kiedrich και σήμερα έχει αναλάβει η τέταρτη γενιά, με τον Wilhelm Weil να είναι εκείνος που έχει καταφέρει να συνδυάσει πλέον την παράδοση με τις απαιτήσεις της σημερινής εποχής.
Είχαμε την τύχη να βρεθούμε εκεί την ημέρα της παρουσίασης της νέας σοδειάς. Τον Σεπτέμβριο του 2023 ανοίχθηκαν για πρώτη φορά φιάλες από τον τρύγο του ’22. Μια μεγάλη γιορτή στήθηκε στους ηλιόλουστους κήπους και περίπου 300 προσκεκλημένοι βρεθήκαμε μπροστά στη μοναδική ευκαιρία να δοκιμάσουμε όλη την γκάμα των κρασιών που παράγει το οινοποιείο.
Τα κρασιά του Weil αποτελούν οδηγό ποιότητας και είναι σημείο αναφοράς για τα γερμανικά Riesling. Εlegant και πολύπλοκα ταυτόχρονα, είναι κρασιά με τρομερή οξύτητα και δομή, σε απόλυτα κοφτερές, ξηρές εκδοχές, αλλά και σε φυσικά γλυκές εκφράσεις.
Κάθε αμπελοτόπι οινοποιείται και εμφιαλώνεται διαφορετικά και, αφού το οινοποιείο είναι μέλος του VDP, η κατάταξη των κρασιών φτάνει μέχρι τα κορυφαία Grosses Gewächs (αντίστοιχα του γαλλικού Grand Cru) και τα Erstes Gewächs, όπου, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη νομοθεσία, επιτρέπεται η αναγραφή του συγκεκριμένου αγροτεμαχίου στην ετικέτα.
WEINGUT AUGUST KESSELER
Στο μικρό χωριό του Assmannshausen, σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπη περιοχή, το σταφύλι που κυριαρχεί είναι το Pinot Noir. Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές της ίδιας ιστορίας, αλλά μία από αυτές αποδίδεται στον έρωτα. Άλλες εκδοχές έχουν να κάνουν με πολύ πιο στερεοτυπικά πράγματα, όπως το κυνήγι ή οι επιδρομές ληστών.
Όπως και να ’χει, ο μύθος λέει ότι το 1775 από το Schloss Johannisberg έστειλαν έναν εργάτη με το όνομα Karl, με το άλογό του, να πάει προς τη Fulda για να πάρει την άδεια από τον επίσκοπο για τη συγκομιδή των καρπών. Όλα ανήκαν στην Εκκλησία τότε. Ο Καρλ όμως χάθηκε στον δρόμο, γιατί ερωτεύτηκε!
Επέστρεψε τέσσερις εβδομάδες αργότερα, όταν όλα ήταν ήδη σάπια πάνω στα κλήματα και έτσι τρύγησαν υπερώριμα σταφύλια και ήρθε το πρώτο φυσικά γλυκό Riesling. Τότε οι αμπελουργοί πήραν μια απόφαση: όλοι οι αμπελώνες που κοιτάνε προς τον Νότο, προς τον ποταμό, κι έχουν πλούσια εδάφη να φυτευτούν μόνο με Riesling.
Άφησαν όμως το Pinot Noir εκεί που είναι καλύτερο, στο Assmannshausen, σε έδαφος 100% ασβεστολιθικό, «ένα πολύ καλά αποστραγγισμένο έδαφος, πράγμα που σημαίνει ότι οι ρίζες πρέπει να πάνε πολύ βαθιά για να απορροφήσουν το νερό και να αντλήσουν τα καλά μέταλλα στους καρπούς. Έτσι, τα κρασιά αυτά είναι πάντα εκλεπτυσμένα, κομψά, δροσερά στον χαρακτήρα, όπως πρέπει να είναι ένα καλό Pinot Noir», λέει ο August Kesseler.
Με τον August Kesseler συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στην Αθήνα, σε παρουσίαση των κρασιών του, και μετά τη δοκιμή και την κουβέντα είχαμε ανανεώσει το ραντεβού μας για τη Γερμανία. Αυστηρός και λάτρης της τυπικότητας, άνθρωπος με εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ.
Όταν ξαναβρεθήκαμε λοιπόν στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου, ήταν εγκάρδιος και φιλικός. «Ζω στον παράδεισο, εργάζομαι σε έναν τόπο που ο κόσμος επιλέγει για τις διακοπές του», μας λέει γεμάτος περηφάνια για την καταγωγή του. Σημαντικές διακρίσεις σε διαγωνισμούς και υψηλέςς βαθμολογίες από κριτικούς όπως ο Suckling έκαναν τα κρασιά του δυσεύρετα κι ενώ οι τιμές για τη βασική σειρά διατηρούνται σε normal επίπεδα, η κορυφαία ετικέτα, το Assmannshausen Höllenberg GG, ξεπερνά τα 200 ευρώ.
Προέρχεται από αυτόρριζους αμπελώνες ηλικίας 85 ετών, είναι ένα κομψό και απόλυτα ισορροπημένο Pinot Noir. Σήμερα, για τον ίδιο, το μεγάλο πρόβλημα είναι η κλιματική αλλαγή και σημείο-κλειδί για τη συνέχιση της αμπελοκαλλιέργειας η λειψυδρία: «Είναι επιτακτική ανάγκη οι γραφειοκράτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιληφθούν τις αλλαγές που έρχονται.
Μόνο αν αλλάξει η νομοθεσία και επιτραπεί το πότισμα των αμπελώνων, θα είναι εφικτή η καλλιέργεια αμπελιών στο Rheingau σε λίγα χρόνια. Θα σας δώσω μια εικόνα. Τον Σεπτέμβριο του 2022 η στάθμη του Ρήνου ήταν τόσο χαμηλή, που μπορούσαμε να περάσουμε περπατώντας στην απέναντι όχθη. Στις 6 Σεπτεμβρίου περπατήσαμε με τη γυναίκα μου χωρίς να βραχούμε, ήταν μόλις 16 εκατοστά το ύψος του νερού, ευτυχώς έβρεξε την επόμενη μέρα».
Η κοιλάδα του Rheingau είναι από τα ομορφότερα μέρη του κόσμου. Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η Γερμανίδα Master of Wine Caro Maurer, που έχει εντρυφήσει όσο λίγοι στην περιοχή. Έχει μελετήσει τις υποπεριοχές, τα εδάφη, ξέρει κάθε αμπελώνα και κάθε παραγωγό. «Το πρώτο μου οινικό ταξίδι ήταν στο Rheingau, την πιο κλασική οινοπαραγωγική περιοχή της Γερμανίας.
Είναι ένα μοναδικό τοπίο, έχει πολύ ιδιαίτερο κλίμα, μοναδικά εδάφη με τον χαλαζίτη και τον σχιστόλιθο, εδώ δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για να φτιάξεις κρασί. Το Rheingau είναι μαζί με τον Mosel σημεία αναφοράς για το Riesling». Αυτό που επισημαίνει στην κουβέντα μας η Maurer είναι και πάλι το θέμα που θίγουν όλοι: η αλλαγή του κλίματος. «Παλιά οι αμπελώνες που ήταν χαμηλά, κοντά στην κοίτη του Ρήνου, θεωρούνταν οι καλύτεροι.
Όσο αλλάζει ο καιρός, τα πράγματα αλλάζουν και τα αμπέλια που είναι φυτεμένα ψηλά στις πλαγιές αποκτούν μεγαλύτερη αξία, γιατί μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις δύσκολες συνθήκες, όσο παλεύουμε με την ξηρασία. Υπάρχει ανάγκη για πότισμα. Οι παραγωγοί ζητούν άδεια να ποτίσουν τα αμπέλια τους. Αρχίζουν να ποτίζουν, αλλά δεν έχει εγκατασταθεί ακόμα σύστημα άρδευσης
TIPS
- Το εστιατόριο Zum Krug στο Hattenheim πριν από λίγες εβδομάδες βραβεύτηκε από το Γερμανικό Ινστιτούτο Οίνου (DWI) ως το κορυφαίο της Γερμανίας στην κατηγορία «παραδοσιακή, τοπική κουζίνα».
- Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πιάτα που θα βρείτε σε εστιατόρια που προσφέρουν τοπική κουζίνα, είναι η σούπα με Riesling, η οποία σερβίρεται με croutons αρωματισμένα με κανέλα.
- Για luxury διακοπές, επιλέξτε τα ποταμόπλοια που διασχίζουν τον Ρήνο. Προσφέρουν ακόμα και πολυήμερες, πολυτελείς κρουαζιέρες με στάσεις σε χωριά και οργανωμένες επισκέψεις σε αμπελώνες.
- To Kloster Eberbach, από τα πιο παλιά οινοποιεία της Γερμανίας με συνεχή λειτουργία, ιδρύθηκε από Κιστερκιανούς μοναχούς πριν από 900 χρόνια, εξακολουθεί να παράγει κρασί μέχρι σήμερα και ανήκει στο ομόσπονδο κρατίδιο της Έσσης.
- Τo Steinberg, το μεγαλύτερο σε έκταση περιφραγμένο αμπέλι της Γερμανίας, έχει έκταση 32,4 εκτάρια.
- Το κομμάτι της κοιλάδας του Ρήνου από το Rüdesheim μέχρι το Bingen (μια διαδρομή περίπου 67 χλμ.) δεν είναι μόνο ένα κομμάτι της οινοπαραγωγικής ζώνης, αλλά αποτελεί και Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς
της UΝESCO. Το Μουσείο Κρασιού του Rheingau αποκαλύπτει το παρελθόν, την κληρονομιά και την εδραιωμένη παράδοση της παραγωγής κρασιού στην περιοχή. Στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο με ξύλινο σκελετό στο Rüdesheim am Rhein και αξίζει την επίσκεψη.
