Οι μέλισσες πρακτικά δεν είναι απαραίτητες για τα σταφύλια που καλλιεργούνται για παραγωγή κρασιού. Πράγματι, το κοινό αμπέλι, γνωστό ως Vitis vinifera, είναι ερμαφρόδιτο, δηλαδή διαθέτει άνθη αυτογόνιμα. Ωστόσο οι καλλιεργητές έχουν επενδύσει εδώ και καιρό χρόνο και χρήματα στο σχεδιασμό αμπελιών που προσελκύουν μέλισσες.
Και καθώς οι πληθυσμοί μελισσών μειώνονται παγκοσμίως, οι αμπελουργοί εργάζονται ακόμα πιο σκληρά για να φέρουν μέλισσες στους αμπελώνες τους. Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικές οι μέλισσες για τον αμπελώνα και τι κάνουν οι οινοποιοί για να τις “τραβήξουν”;
Ας τα δούμε ένα – ένα.
Συμβάλλουν στη βελτίωση της θρεπτικής αξίας του εδάφους.
Οι μέλισσες κινούνται όλο το χρόνο, προσεγγίζοντας διαφορετικά φυτά – φανταστείτε σαν να τρώνε από έναν πλούσιο μπουφέ με εδέσματα – και βοηθούν τους αγρότες δημιουργώντας πιο υγιή, πλουσιότερα εδάφη που συγκρατούν το νερό. Αυτό συμβαίνει διότι οι μέλισσες βοηθούν στην επικονίαση και φροντίδα των καλλιεργειών κάλυψης που αναπτύσσονται σε έναν αμπελώνα κάτι που μπορεί να αποβεί ζωτικής σημασίας για την υγεία του, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην Καλιφόρνια που πλήττεται από ξηρασία.
Οι καλλιέργειες κάλυψης, στην ουσία είναι χορτάρια που φυτεύονται για τη διαχείριση του εδάφους και όχι τη συγκομιδή. “Είναι γνωστές για την εξέλιξη της υγείας του εδάφους μέσω της βελτίωσης της οργανικής ύλης, της αποτροπής της διάβρωσης και της αύξησης της ικανότητας συγκράτησης της υγρασίας του εδάφους”, λέει η Σάλι Καμ, υπεύθυνη επικοινωνίας του οινοποιείου Grgich Hills Estate στη Νάπα.
“Είναι επίσης το κλειδί για την ανάπτυξη της ποικιλότητας των μικροβίων στο έδαφος, που είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν έχεις μονοκαλλιέργεια όπως είναι το αμπέλι.”
Το Grgich Hills έχει πιστοποιηθεί ως βιολογικό από το 2006 και φυτεύει καλλιέργειες κάλυψης φιλικές προς τις μέλισσες, όπως μουστάρδα και τριφύλλι. “Εάν οι μέλισσες δεν ενδιαφέρονται, οι καλλιέργειες δεν φαίνεται να αναπτύσσονται”, λέει η Καμ.
Προστασία του αμπελιού
Οι μέλισσες είναι επίσης σημαντικές επειδή προστατεύουν τα αμπέλια από λιγότερο επιθυμητά έντομα και ενθαρρύνουν κάποιοι έντομα να παραμείνουν. “Όταν παρέχεται τροφή στις μέλισσες, η παρουσία τους και η επιτυχία των φυτών που ανθίζουν τραβάει άλλα χρήσιμα έντομα”, λέει η Κάτια Χόγκεντορν, διδάκτορας στην έρευνα των μελισσών στο Τμήμα Γεωργίας, Τροφίμων και Οινοποιίας στο Γεωργική Σχολή Τροφίμων και Οινοποιίας του Πανεπιστημίου της Αδελαΐδας.
“Η παρουσία τους έλκει παρασιτικές σφήκες, για παράδειγμα. Οι παρασιτικές σφήκες τρέφονται μεταξύ άλλων με μικρά έντομα και με πεταλούδες που είναι επιβλαβή για τις αμπελοκαλλιέργειες.”
Καλύτερη ανάπτυξη σταφυλιού και μείωση του σαπίσματος
Σε μια μελέτη που δημοσίευσε η Χόγκεντορν στο επιστημονικό περιοδικό Apidologie, ανέφερε ότι οι μέλισσες αφαιρούν ενεργά την καλύπτρα – ένα προστατευτικό κάλυμμα που καλύπτει τα άνθη των σταφυλιών μέχρι την άνθησή τους. Αφαιρώντας την καλύπτρα, οι μέλισσες μπορεί να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του τσαμπιού και της ρόγας.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το Pinot Noir, όπου, όπως έγραψε στη μελέτη, η “διατήρηση της καλύπτρας μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη με παραμορφωμένα ολόκληρα τσαμπιά σταφυλιών.” Η παρουσία των μελισσών μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση του σαπίσματος των σταφυλιών, υποθέτει η Χόγκεντορν . “Αλλά πρέπει να γίνουν περισσότερες προσεκτικές μελέτες πριν μπορέσουμε να είμαστε βέβαιοι”, προσθέτει.
Πώς τα οινοποιεία προάγουν τις μέλισσες
Ο Μπέρνατ Σορ Κόστα, υπεύθυνος έρευνας για την αναγεννητική βιολογική γεωργία στο Grgich Hills Estate, εξηγεί ότι είτε καλλιεργούν είτε έχουν φυσικές περιοχές με πολλά φυτά και δέντρα γύρω από κάθε αμπελώνα για να ενισχύσουν τη βιοποικιλότητα και να προσελκύσουν επικονιαστές. Επίσης, στην ιδιοκτησία τους, έκτασης 1550 στρεμμάτων στο American Canyon (λίγο πάνω από 10 μίλια νότια της Napa), η ομάδα του αμπελώνα έχει φυτέψει περισσότερα από 350 φυτά, θάμνους και λουλούδια τα τελευταία χρόνια.
“Η επιλογή σχεδιάστηκε για να μεγιστοποιήσει την ποικιλομορφία με ενδογενή, ανθεκτικά στην ξηρασία είδη, ενώ εξασφαλίζουμε επίσης ότι έχουμε φυτά που ανθίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για να παρέχουν θρεπτικά στοιχεία στις μέλισσες και τα έντομα”, λέει ο Κόστα.
“Έχουμε δημιουργήσει κήπους όπου καλλιεργούμε φυτά που απαιτούνται για βιοδυναμικές προετοιμασίες, καθώς και ανθοφόρα φυτά για έντομα και πουλιά. Το οινοποιείο Grgich συνεργάζεται με το μη κερδοσκοπικό Apis Arborea για να εγκαταστήσει μελίσσια σε κορμούς δέντρων ενώ έχουν και συμβατικές κυψέλες.
Ο Τζόελ Σοκόλοφ, διευθυντής του αμπελώνα και του ράντσου Soter Vineyards στο Willamette Valley του Όρεγκον που καλλιεργεί βιοδυναμικά αμπέλια 240ο στρεμμάτων, διατηρεί επίσης μερικές κυψέλες μελισσών αλλά λέει ότι επικεντρώνεται κυρίως στο να προσελκύει τις ντόπιες μέλισσες και τους επικονιαστές.
Ο Σοκόλοφ λέει ότι σπέρνουν τριφύλλι, αρακά και βίκους στα αμπέλια, τα οποία προσελκύουν διαφορετικά είδη μελισσών. Στα γύρω πεδία, φυτεύουν μουστάρδα, φακελωτή και άλλα λουλούδια όπως λιναρόσπορο και λιμνανθές, που ζουν όλο τον χρόνο, καθώς και οπωροφόρα αλλά και φυτά φιλικά προς τις μέλισσες, όπως κολοκύθες, πιπεριές και ηλίανθους.
Το Soter είναι ένα από τα έξι οινοποιεία της κοιλάδας Willamette που συμμετέχουν στο έργο Oregon Bee Friendly Wine, σύμφωνα με τον Άντονι Μαλανθόπουλο, βοηθό καθηγητή υγείας επικονιαστών στο Τμήμα Κηπουρικής του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, ο οποίος θεωρεί το πρόγραμμα και τις ενέργειες των ενδιαφερομένων καλλιεργητών ως θεμελιώδεις για την επιβίωση των μελισσών της περιοχής.
“Η μεγαλύτερη πρόκληση για τις άγριες μέλισσες είναι να υπάρχουν αρκετά φυτά από τα κατάλληλα είδη”, λέει. “Με το να φυτεύουν περισσότερα φυτά που ευνοούν τους επικονιαστές μέσα και γύρω από τους αμπελώνες, οι αμπελουργοί του ‘Ορεγκον μπορούν να είναι πρωτοπόροι στη προώθηση της βιοποικιλότητας των μελισσών”.
Η εξαφάνιση των μελισσών και ο μεγαλύτερος αντίκτυπος
Παρόλο που οι μέλισσες ήταν πάντα μια προτεραιότητα για τους αγρότες, η προσέλκυσή τους στις καλλιέργειες είναι σήμερα πιο σημαντική από ποτέ. Περίπου το 90% των εμπορικά παραγόμενων καλλιεργειών τροφίμων στις ΗΠΑ εξαρτώνται από μέλισσες και άλλους επικονιαστές για την αναπαραγωγή τους, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων.
Οι μέλισσες συνεισφέρουν περίπου 15 δισεκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική οικονομία αν και δεν είναι ιθαγενείς- οι Ευρωπαίοι άποικοι τις μετέφεραν στις αρχές του 17ου αιώνα ως μια εύκολη πηγή ζάχαρης. Ωστόσο και οι άγριες μέλισσες είναι σημαντικές για την οικονομική και περιβαλλοντική υγεία.
Από τα περίπου 4.000 είδη μελισσών που υπάρχουν στις ΗΠΑ, το 20% έως το 45% είναι μονοανθικές, δηλαδή παίρνουν γύρη από έναν τύπο φυτού για τη διατροφή τους. Αν δεν υπήρχαν οι μέλισσες, το φυτό δεν θα μπορούσε να αναπαραχθεί, σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών των ΗΠΑ.
Αυτά τα ζωτικής σημασίας έντομα αντιμετωπίζουν προβλήματα. Από το 2006, οι επιστήμονες παρατηρούν ανησυχητική μείωση στους πληθυσμούς των μελισσών. Το 2022, οι μελισσοκόμοι ανέφεραν ότι το ποσοστό απώλειας αποικιών ήταν περίπου 39% σε μια ετήσια έρευνα που διενεργήθηκε από το Bee Informed Partnership. Ενώ είναι πολύ δυσκολότερο να εκτιμηθούν οι αριθμοί για τις ντόπιες μέλισσες, οι ειδικοί εκτιμούν ότι παγκοσμίως το 40% όλων των ντόπιων μελισσών απειλούνται με εξαφάνιση.
Τα φυτοφάρμακα, ειδικά τα νεονικοτοειδή, που δηλητηριάζουν ολόκληρο το φυτό, τη γύρη και το νέκταρ με τα οποία που τρέφονται οι μέλισσες, έχουν αναφερθεί ως μερικά από τα αίτια για την ανησυχητική μείωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες (μέσω του Saving America’s Pollinators) έχουν απαγορεύσει τη χρήση τέτοιων φαρμάκων. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή και η μονοκαλλιέργεια ευθύνονται επίσης για τη μείωση των μελισσών.
Ενώ η απειλή για την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα βρίσκεται στο επίκεντρο όλων, όσον αφορά την κατακόρυφη πτώση των πληθυσμών των μελισσών, γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι οι μέλισσες συμβάλλουν επίσης, με πολύ λιγότερο προφανείς, αλλά εξίσου ουσιαστικούς τρόπους, στην υγεία όλων των αγροκτημάτων – και ανάμεσά τους και των αμπελώνων.
πηγή: Wine Enthousiast
