Στα οικονομικά συναντάμε τον ενδιαφέροντα όρο «dutch disease» (ολλανδική ασθένεια), με τον οποίο σε ελεύθερη απόδοση περιγράφουμε την κατάσταση κατά την οποία οι χώρες βιώνουν μια ξαφνική μεγάλη αύξηση του εισοδήματος, με συνέπειες που μπορεί να αποβούν τελικά επιζήμιες.
Ο Miguel de Cervantes Saavedra, ο διάσημος Ισπανός συγγραφέας του «Don Quixote de la Mancha» του 16ου αιώνα, είπε κάποτε ότι «η ικανοποίηση του πλούτου δεν βρίσκεται στην απλή κατοχή ή στα πολυτελή έξοδα, αλλά στη σοφή αξιοποίησή του». Αυτό ήταν σε μια εποχή που η Ισπανία απολάμβανε μια πρωτόγνωρη πρόσβαση σε πληθώρα φυσικών πόρων, συμπεριλαμβανομένου του χρυσού, από την Αμερική.
Θα μπορούσε, λοιπόν, να είχε αναγνωρίσει στη χώρα του συμπτώματα αυτού που αργότερα έγινε γνωστό ως «ολλανδική ασθένεια», ένας όρος που αναφέρεται σε γενικές γραμμές στις βλαβερές συνέπειες των μεγάλων αυξήσεων στο εισόδημα μιας χώρας Στη δεκαετία του 1960, η Ολλανδία γνώρισε τεράστια αύξηση στον πλούτο της, μετά την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα.
Απροσδόκητα, αυτή η φαινομενικά θετική εξέλιξη είχε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις σε σημαντικά τμήματα της οικονομίας της χώρας, καθώς το ολλανδικό φιορίνι έγινε ισχυρότερο, καθιστώντας τις ολλανδικές εξαγωγές εκτός πετρελαίου ακριβότερες και, ως εκ τούτου, λιγότερο ανταγωνιστικές. Αν και η ολλανδική ασθένεια συνδέεται γενικά με ανακάλυψη φυσικών πόρων, μπορεί να προκύψει από οποιαδήποτε εξέλιξη που οδηγεί σε μεγάλη εισροή ξένου νομίσματος, συμπεριλαμβανομένης της απότομης αύξησης των τιμών των φυσικών πόρων, της ξένης βοήθειας και των άμεσων ξένων επενδύσεων.
Η Ελλάδα ανέκαθεν έπασχε από το σύνδρομο της ολλανδικής ασθένειας. Κύρια αιτία αποτελούσε διαχρονικά η εισροή σημαντικών εκτός χώρας κεφαλαίων, είτε από τα χρήματα των μεταναστών είτε από την παγκόσμιας εμβέλειας ανάπτυξη της ελληνόκτητης ναυτιλίας ή, πιο πρόσφατα, από τον τουρισμό. Σε κάθε περίπτωση το εισόδημα της χώρας ήταν ουσιαστικά αποσυνδεδεμένο –σε σημαντικό βαθμό– από την παραγωγικότητά της. Η φετινή τουριστική σεζόν ξεπέρασε και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις και σε διάρκεια, και σε πλήθος αφίξεων, και μολονότι υπάρχουν (και θα υπάρχουν πάντα) κάποιες γκρίνιες για το προφίλ των τουριστών, σίγουρα αφήνει πίσω της ένα πολύ θετικό πρόσημο και γεμάτα –κατά τεκμήριο– ταμεία.
Ερχόμενοι στον κόσμο του κρασιού, είναι σαφείς οι ενδείξεις που κάνουν τα οινοποιεία (και τα μικρά και τα μεγάλα) να χαμογελούν, καθώς τα περισσότερα βίωσαν μια καλή χρονιά μετά τις δυσκολίες της πανδημίας και πολλά από αυτά έχουν ήδη προπωλήσει σχεδόν όλη την παραγωγή τους, που εμφιαλώνεται αυτή την περίοδο. Σε αυτόν τον άξονα ευελπιστούμε ότι θα κινηθεί και η επόμενη τουριστική σεζόν, με τις πρώτες ενδείξεις των προκρατήσεων να συνηγορούν σε αυτή την πρόβλεψη.
Εξειδικεύοντας κάπως στα μικρά οινοποιεία, μπορούμε να πούμε ότι την τελευταία δεκαετία έγινε, σε πολλές περιοχές της χώρας, μια συνειδητή και κοπιώδης προσπάθεια να αναδειχθούν γηγενείς ποικιλίες, να βελτιωθεί σημαντικά το τελικό προϊόν, αλλά και να περιβληθεί με μια ενδιαφέρουσα συσκευασία και ένα γοητευτικό story telling.
Η προσπάθεια αυτή, όμως, έμεινε σε αρκετές περιπτώσεις στη μέση, λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, αλλά και της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης που τη διαδέχθηκαν Και κάπως έτσι φτάσαμε στη σημερινή συγκυρία, που η φρενήρης ανάκαμψη του τουρισμού οδήγησε στην αντιστροφή του κλίματος και στην εξισορρόπηση –τουλάχιστον– των οικονομικών μεγεθών. Έτσι σήμερα μπορούμε να αναγνωρίσουμε στις συγκυρίες την εξαιρετική ευκαιρία που έχουν τα (μικρά κυρίως) οινοποιεία, λόγω της άνθησης του τουρισμού, να βελτιώσουν περαιτέρω το προϊόν αλλά και τις μεθόδους παραγωγής του, τώρα που κυριολεκτικά σχεδόν ξεπουλάνε.
Και βέβαια, να επενδύσουν και στο marketing του προϊόντος τους, ένα πεδίον δόξης λαμπρόν για το σύνολο του ελληνικού κρασιού, που κατά τη γνώμη μου έχει τεράστια περιθώρια βελτίωσης, αφού άλλωστε βρίσκεται σε πολύ πρώιμο στάδιο, συγκρινόμενο τόσο με τις παραδοσιακές οινοπαραγωγούς χώρες, όσο και με τις χώρες του νέου οινικού κόσμου.
Είναι, όμως, καθοριστικής σημασίας τα οινοποιεία να αποφύγουν την παγίδα του συνδρόμου της ολλανδικής ασθένειας και να αξιοποιήσουν τα «εργαλεία» και τους πόρους που τους παρέχονται, αντί να θεωρήσουν απλώς ότι «κολυμπάνε με ένα ρεύμα που τους βοηθάει».
Η σύνεση στη διαχείριση των νέων πόρων και η αξιοποίηση της θετικής πορείας της οικονομίας με την προσαρμογή στις νέες συνθήκες θα κέρδιζε, αναμφίβολα, την έγκριση του de Cervantes. ¶
