BAROLO

Όταν ολοκλήρωσε τον επαγγελματικό της κύκλο στην εφημερίδα Καθημερινή, και…

Αφού πέρασε 15 χρόνια σε στούντιο ειδήσεων ασκώντας “σοβαρή δημοσιογραφία”…

Tη δεκαετία του ’60 και στις αρχές του ’70 οι κάτοικοι του Piemonte στην Ιταλία είχαν ένα κοινό όνειρο: να αφήσουν τα χωριά τους και την αγροτική εργασία και να βρουν μια θέση στη Fiat ή στη Ferrero – τη δεύτερη μεγαλύτερη σοκολατοβιοχημανία παγκοσμίως, που γεννήθηκε το 1946 στην Alba, την πρωτεύουσα του Piemonte. Σήμερα, τα πράγματα μάλλον έχουν αλλάξει εντελώς, αφού η γη πωλείται σε αστρονομικές τιμές και όλη η οικονομία της περιοχής κινείται γύρω από αυτούς τους «απλούς» αγρότες και τα περίφημα Barolo τους, που πωλούνται αρκετές εκατοντάδες ευρώ.

Φτάσαμε στο Piemonte, στη βορειοδυτική γωνιά της Ιταλία, στη σκιά των Άλπεων, ανάμεσα στα σύνορα της Γαλλίας και της Ελβετίας, την εποχή της τρούφας. Μείναμε στο Barolo, ένα μικρό χωριό με μεγάλο όνομα, περιτριγυρισμένο από βουνά, κοιλάδες, ποτάμια, ομίχλη και αμπελοτόπια που κυριολεκτικά εισβάλλουν στους κήπους των σπιτιών. Το Barolo και το Barbaresco -από την ποικιλία Nebbiolo-, τα διάσημα πλέον κρασιά που συναγωνίζονται κατά πολλούς τις Βουργουνδίες, ταιριάζουν ιδανικά με τη μοναδική κουζίνα της περιοχής. «Τρως το φαγητό και μετά ξεπλένεις το στόμα σου με το κρασί μας», λένε χαρακτηριστικά οι ντόπιοι, περιγράφοντας συγχρόνως ίσως έναν από τους πλέον ιδανικούς συνδυασμούς κρασιού και υψηλής κουζίνας παγκοσμίως. H «επανάσταση» του μοναδικού αυτού κρασιού έγινε στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και αρχές του ’80, όταν μια ομάδα από νέους καλλιεργητές-παραγωγούς επέβαλε νέες τεχνικές στο Βarolo. Η ιστορία ξεκινά όταν ο Elio Altare επισκέπτεται τη Βουργουνδία, ζηλεύει τον πλούτο των κτημάτων και συνειδητοποιεί ότι η φτώχεια του Barolo οφείλεται στο ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις μοντέρνες παλέτες. Αποφασίζουν λοιπόν με τα περίφημα Barolo Boys αφενός να δώσουν έμφαση στο φρούτο στον αμπελώνα, αλλά και να αντικαταστήσουν με γαλλική δρυ τα έως τότε παραδοσιακά μεγάλα βαρέλια (botte). Η διαμάχη αυτή κράτησε μέχρι τις μέρες μας και στην περιοχή εξακολουθούν να υπάρχουν δύο σχολές: των μοντερνιστών και των παραδοσιακών του Barolo, oι συγκρούσεις των οποίων έχουν γίνει γνωστές ως «Πόλεμοι του Barolo». Τα κλασικά Barolo απαιτούσαν, παραδοσιακά τουλάχιστον, δεκαετή παλαίωση για να δαμάσουν τις τανίνες τους. Σήμερα, ωστόσο, ορισμένοι παραγωγοί κινούνται προς τα πιο «διεθνή» στιλ, με μειωμένους χρόνους ζύμωσης. Έτσι έχουμε ένα πιο φρουτώδες και πιο προσιτό στιλ, το οποίο είναι έτοιμο για κατανάλωση σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο της ζωής του. Όμως αρκετοί πιστεύουν ότι αυτές οι αλλαγές στον τρόπο οινοποίησης διαφοροποιούν πολύ τον κλασικό χαρακτήρα του Barolo. Η συζήτηση, από ό,τι καταλάβαμε, δεν θα τελειώσει ποτέ, ωστόσο οι δύο πλευρές φαίνεται ότι έχουν «βάλει νερό στο κρασί τους» και αποδέχονται πλέον έως έναν βαθμό οι μεν τους δε. Όλοι όμως όσους συναντήσαμε και συνομιλήσαμε -είχαμε τη χαρά να επισκεφθούμε μερικά από τα πιο γνωστά ονόματα της περιοχής- έχουν έναν κοινό τόπο: επαναλαμβάνουν σχεδόν εμμονικά ότι είναι αγρότες και όχι παραγωγοί-σταρ.

INFO

Πρωτεύουσα του Piemonte (που σημαίνει «τα πόδια του βουνού») είναι η Alba.
Τα διάσημα κρασιά Barolo και Barbaresco παίρνουν την ονομασία τους απο δύο χωριά του Piemonte και προέρχονται από την ποικιλία Nebbiolo.
«Το Barolo είναι ο βασιλιάς και το Barbaresco είναι η βασίλισσα», λένε οι Ιταλοί προσπαθώντας να περιγράψουν τις διαφορετικές εκφράσεις της ποικιλίας Nebbiolo στα δύο κρασιά.
To 1896, το Υπουργείο Γεωργίας της Ιταλίας όρισε ως παραγωγική ζώνη του Barolo τις κοινότητες των La Morra, Castiglione Falletto, Serralunga d’Alba και το βόρειο μισό του Monforte d’Alba.
Στις περιοχές La Morra και Barolo το έδαφος χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση ασβεστόλιθου Tortonian marl, που βοηθά να γίνουν τα Barolo πιο αρωματικά και φρουτώδη.
Στις περιοχές του Μοnforte και της Serralunga τα ελβετικά εδάφη δίνουν ένα πιο δομημένο στιλ που απαιτεί χρόνο για να ωριμάσει.
Παραδοσιακά, τα Barolo αποτελούσαν blend απο διαφορετικά αμπελοτόπια, σήμερα εμφανίζονται ολοένα και περισσότερες single vineyard ετικέτες.
Οι αμπελώνες του Βarolo ακολουθούν ατύπως το σύστημα χαρακτηρισμού grand cru, αντίστοιχο με αυτό της Βουργουνδίας.
Για να αποκτήσουν το όνομα Barolo, τα κρασιά πρέπει να ωριμάσουν τουλάχιστον για 36 μήνες πριν βρεθούν στο ράφι, εκ των οποίων οι 18 πρέπει να είναι σε βαρέλια. Για τα Riserva, ο συνολικός χρόνος ωρίμασης φθάνει τους 60 μήνες.
Με την πάροδο του χρόνου, οι τανίνες των Barolo μαλακώνουν και επικρατούν αρώματα γης, τρούφας και μαύρης σοκολάτας.
Η περιοχή έχει ηπειρωτικό κλίμα με παρατεταμένο καλοκαίρι και φθινόπωρο, που ευνοεί την παραγωγή υψηλής ποιότητας κρασιών.
Τα DOCG αποτελούνται απο 11 χωριά: Barolo, Castiglione Falletto, Serralunga d’Alba, Cherasco, Diano d’Alba, Grinzane Cavour, La Morra, Monforte d’Alba, Novello, Roddi and Verduno.

Poderi Aldo Conterno στη μαγική Bussia που έδωσε και το όνομά της στο θρυλικό κρασί

PODERI ALDO CONTERNO

Πρώτη στάση το Poderi Aldo Conterno, στη μαγική Bussia (εξ ου και το θρυλικό κρασί Granbussia) στο Monforte της Alba, που βρίσκεται στην καρδιά της περιοχής του Barolo. Μας υποδέχεται θερμά ο Giacomo Conterno, ως γνήσιος Ιταλός, σε ένα παλάτι για τα δικά μας δεδομένα, σε ένα σπίτι όμως για την οικογένεια που μετράει παράδοση πέντε γενεών. Tον 19ο αιώνα, οι πρόγονοί του μετανάστευσαν στην Αργεντινή, αλλά λίγα χρόνια αργότερα επέστρεψαν στην Ιταλία. Ο Giovanni Conterno άρχισε να βοηθά τον πατέρα του Giuseppe στη μικρή οικογενειακή φάρμα στο Monforte, παράγοντας το τοπικό κρασί. Με τον καιρό αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να μπουν πιο δυναμικά στο παιχνίδι και έτσι το 1920 εμφιαλώθηκε το πρώτο Barolo. Οι γιοι του Giacomo, Giovanni και Aldo, συνέχισαν την παράδοση και το 1969, αφού είχε επιστρέψει ο Aldo από την Καλιφόρνια –που στάθηκε καθοριστική στην πορεία του–, αποφάσισαν να τραβήξει ο καθένας τον δρόμο του. Σήμερα, την οικογενειακή παράδοση συνεχίζουν οι Franco, Stefano και Giacomo από την πλευρά του Aldo. «Είμαστε αγρότες και όχι lifestyle παραγωγοί κρασιού», επαναλαμβάνει σχεδόν εμμονικά ο Giacomo, καθιστώντας σαφές ότι η σχέση με τη γη είναι θέμα υπερηφάνειας για την οικογένειά του. Οι τρεις cru αμπελώνες Romirasco, Cicala και Colonnello, με προσανατολισμό νότιο-νοτιοδυτικό, εκφράζουν σε όλα τα επίπεδα τη μοναδικότητα του εδάφους, που αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά του Νebbiolo με τον καλύτερο τρόπο, και έχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, κάτι που θα αντιληφθείς αν είσαι τυχερός και δοκιμάσεις τα Βarolo το ένα δίπλα στο άλλο. Από άποψη και όχι από ανάγκη διαχειρίζονται τα σταφύλια αποκλειστικά και μόνο από τα 25 εκτάρια του αμπελώνα τους –χωρίς να αγοράζουν από άλλους παραγωγούς–, που βρίσκεται σε υψόμετρο 350-400μ. και με εδάφη ασβεστολιθικά, με άμμο και πηλό, που θυμίζουν αυτά της Βουργουνδίας. Ενώ, όπως μας λέει χαρακτηριστικά ο Giacomo, θα μπορούσαν να είχαν παραγωγή που θα έφτανε τις 500.000 φιάλες, αρνούνται πεισματικά και περιορίζονται στις 80.000 ετησίως –αριθμός-έκπληξη– για πολλούς και διάφορους λόγους. «Kατ’ αρχάς», μας διευκρινίζει, «είναι ο δικός μου τρόπος να δείχνω ότι επιλέγω πολύ προσεκτικά και μόνο το καλύτερο. Εμφιαλώνουμε μόνο ό,τι πιστεύουμε ότι είναι σωστό και καλό από τη μητέρα φύση, γεγονός που μας καθιστά και κατά κάποιον τρόπο οργανικούς. Πολλοί μας λένε ότι είμαστε ανόητοι, για τον μικρό αριθμό που παράγουμε. Σε αυτούς απαντώ ότι η ελευθερία μου είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή μου – το ίδιο ισχύει και για τα αδέλφια μου. Εξάλλου για μένα ο καλύτερος τρόπος να καταλάβει κάποιος ότι είναι ελεύθερος είναι να μπορεί να πει όχι». Ακολουθώντας πιστά την οικογενειακή παράδοση σε όλα τα επίπεδα, τα κόκκινα κρασιά τους δεν φιλτράρονται και δεν περνούν από διαύγαση.

Τα τρία αδέλφια Conterno συνεχίζουν την παράδοση της οικογένειας

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ

Bussiador 2012 Ένα Chardonnay από διαφορετικά αμπελοτόπια στην Bussia και χαρακτηριστικό της περιοχής του Langhe. Χειρωνακτικός τρύγος στις πρώτες δέκα μέρες του Σεπτεμβρίου. Το κρασί παραμένει τρεις ή τέσσερις μέρες σε ανοξείδωτες δεξαμενές και, όταν αρχίσει η αλκοολική ζύμωση, μεταφέρεται σε βαρέλι για δώδεκα μήνες και μετά πάλι σε δεξαμενή. Με καλή δομή και έντονο σώμα, ορυκτότητα, υψηλό αλκοόλ και δυνατότητα παλαίωσης. Aρώματα από κίτρινα φρούτα, μπαχαρικά και βανίλια συνυπάρχουν με μια εντυπωσιακή φρεσκάδα.

Barbera d’Alba Conca Tre Pile 2015 από την Conca Tre Pile στην Bussia Χειρωνακτικός τρύγος αρχές Οκτωβρίου. Επιβάλλεται σύμφωνα με τον Giacomo να μείνει σε επαφή με τις φλούδες οπωσδήποτε για οκτώ με δέκα μέρες. Ο καλύτερος τρόπος, δε, να διαχειριστείς την οξύτητα της ποικιλίας είναι να αναδείξεις το φρούτο. Αφού παραμείνει για μερικούς μήνες σε ανοξείδωτες δεξαμενές, μεταφέρεται στο βαρέλι επίσης για λίγους μήνες. Με έντονο φρούτο και υψηλή αλλά όχι ενοχλητική οξύτητα, συνοδεύει εξαιρετικά λιπαρά φαγητά και ιδιαίτερα χοιρινό. Γήινες γεύσεις, αρώματα μπαχαρικών, αλλά και βιολέτας. Εντυπωσιακή η φρεσκάδα του, παρά το υψηλό αλκοόλ.

Barolo Bussia Colonnello 2014 Nebbiolo από διαφορετικά αμπελοτόπια της Bussia. Χειρωνακτικός τρύγος στα μέσα Οκτωβρίου. Επιβάλλεται η επαφή με τη φλούδα για περίπου τριάντα μέρες σε δεξαμενές, ενώ το νεαρό κρασί πρέπει να μεταγγιστεί αρκετές φορές πριν μπει στα βαρέλια, όπου θα παραμείνει για εννέα μήνες (μικρά και μεγάλα). Δαμάσκηνο και κόκκινα φρούτα σε συνδυασμό με δέρμα, βότανα και γλυκόριζα. Γεμάτο σώμα και έντονες τανίνες. «Δύσκολη χρονιά το 2014, αλλά είμαστε για τα δύσκολα», λέει ο Giacomo.

Barolo Bussia Cicala 2014 Νebbiolo από τον αμπελώνα Cicala στην Βussia. Χειρωνακτικός τρύγος στα μέσα Οκτωβρίου. Τα αμπέλια 50 ετών. Επαφή με τη φλούδα για περίπου τριάντα μέρες σε δεξαμενές, ενώ το νεαρό κρασί θα παραμείνει στο βαρέλι για 28 μήνες. Tα εδάφη είναι πιο τραχιά στην περιοχή αυτή, με αποτέλεσμα οι ρίζες τους να μπαίνουν βαθιά στη γη και να απορροφούν περισσότερα στοιχεία. Ένα εξαιρετικά δυνατό Barolo, με άγρια μούρα, μαρμελάδα, αρώματα βιολέτας και αποξηραμένα λουλούδια, όλα σε ένταση. Έντονες και οι τανίνες του. Εξαιρετικά περίπλοκο, με πολύ φινετσάτο τρόπο.

Barolo Bussia Romirasco 2014 Νebbiolo από το αμπελώνα Romirasco στην Βussia. Χειρωνακτικός τρύγος, στα μέσα Οκτωβρίου. Τα αμπέλια 55 ετών. Επαφή με τη φλούδα για περίπου 30 μέρες σε δεξαμενές, ενώ το νεαρό κρασί θα παραμείνει στο βαρέλι για 30 μήνες. Έντονο μπουκέτο από κόκκινα φρούτα και μαρμελάδα, μπαχαρικά, μπαχαρικά, μπαχαρικά (!), βότανα και πίσσα. Πολύ δυνατό σώμα και ακόμα μεγαλύτερη επίγευση. Παράγουν 4.300 φιάλες ενώ έχουν δυνατότητα 26.000.

Barolo Granbussia 2006 Το εμβληματικό κρασί του κτήματος αλλά και ένα από τα πλέον διάσημα κρασιά της περιοχής. Ένα blend από τα τρία μεγάλα αμπελοτόπια του κτήματος Romirasco, Cicala, και Colonnello, σε ποσοστό 70%-15% και 15%, παράγεται μόνο σε χρονιές που είναι οι καλύτερες, σε πολύ μικρή διάθεση και παραμένει στο κελάρι τουλάχιστον 9 χρόνια πριν βγει στην αγορά. Χρειάζεστε τίποτε άλλο; Παράγουν 3.000 φιάλες ενώ έχουν δυνατότητα 30.000. Δύσκολα το περιγράφεις αλλά μάλλον το βασικό του χαρακτηριστικό είναι η απίστευτη ισορροπία. Έχει προηγηθεί παραμονή 33 μηνών σε βαρέλι. Πλούσιο και γεμάτο, με φρούτα, δέρμα, σοκολάτα και γλυκά μπαχαρικά, έχει μία αρμονία που πραγματικά εντυπωσιάζει. Νιώθεις τη γη μετά τη βροχή σε αυτό το κρασί. Το γεγονός ότι το δοκιμάσαμε στο «σπίτι» του μας έκανε να το απολαύσουμε ακόμα περισσότερο. «Θέλω όσοι πίνουν αυτό το κρασί να έχουν μία πλήρη εικόνα της κουζίνας και της περιοχής μας ή αλλιώς autumn in a bottle», μας λέει κλείνοντας ο Giacomo, περιγράφοντας ο ίδιος με τον καλύτερο τρόπο το δημιούργημά του. Mille grazie Giacomo.

ΕLIO ALTARE

H Silvia Altare, ως γνήσια Ιταλίδα, μας υποδέχεται με μια ζεστή αγκαλιά και μας χαρίζει από μία μπλούζα που γράφει «Barolo Bitches». Ξεκαρδισμένη στα γέλια, μας λέει ότι ο χασάπης του χωριού είπε στη μητέρα της ότι οι μπλούζες αυτές γράφουν «οι πόρνες του Barolo» και ότι η ίδια τράβηξε πολλά μέχρι να της εξηγήσει ότι δεν σημαίνει κάτι τέτοιο. Όλα αυτά την ώρα που σερβίρει κρασί για δοκιμή σε τρεις Καλιφορνέζους που έχουν προηγηθεί. Όταν δε ένας από αυτούς τη ρωτάει αν μπορεί να βρει παλαιότερες χρονιές, του λέει: «Οι παλιότερες χρονιές είναι μόνο για την οικογένεια, θα πρέπει να με παντρευτείς πρώτα». Μας εξηγεί ότι μόλις το 2006 άρχισε να φυλάσσει κρασιά για να δημιουργήσει μια «βιβλιοθήκη», έτσι ώστε να υπάρχει σημείο αναφοράς τα ερχόμενα χρόνια. Δυστυχώς, τα προηγούμενα χρόνια για οικονομικούς λόγους δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν κάτι ανάλογο.

Η ομάδα του κτήματος πλαισιώνει τον Elio Altare και την κόρη του Silvia

«Όταν ήμουν μικρή, έβλεπα τους δικούς μου να δουλεύουν στα κτήματα και έλεγα ότι ποτέ δεν θα το κάνω», μας λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια η Silvia. Μόνη της –ο πατέρας της, ο θρυλικός Elio Altare έχει βγει στη σύνταξη και η αδελφή της ζει στη Γερμανία– «τρέχει» την οικογενειακή επιχείρηση. Δεν σπούδασε οινολόγος ή κάτι σχετικό. Ωστόσο έχει δουλέψει σε μεγάλα οινοποιεία στην Καλιφόρνια, στη Γαλλία και στην Αυστραλία. «Μερικές μέρες δεν ξέρω αν είναι μέρα ή νύχτα, Σάββατο ή Κυριακή. Ο παππούς μου, Giovanni, ήταν αγρότης αλλά, όπως οι περισσότεροι παραγωγοί της εποχής, πουλούσε τα σταφύλια του. Το 1950 έγινε η πρώτη εμφιάλωση. Ήταν ένα ενδιαφέρον κρασί, αλλά δεν είχε συνειδητοποιήσει τότε ότι μπορεί να πουλήσει τα κρασιά του ή να γίνει διάσημος γι’ αυτά. Η πρώτη ετικέτα του πατέρα μου, Elio, κυκλοφόρησε το 1974. Ο πατέρας μου ανήκε στη γενιά που άρχισε να βλέπει όλη την ιστορία του κρασιού στην περιοχή με διαφορετικό τρόπο. Ήταν εξάλλου η πρώτη γενιά που σπούδασε. Και δεν εννοώ Πανεπιστήμιο, απλώς Δημοτικό, αλλά τουλάχιστον ήξεραν να υπογράφουν. Οι προηγούμενοι έβαζαν ένα ‘X’ για υπογραφή». «Η περιέργεια όμως για τα πράγματα έγινε φιλοδοξία και ο πατέρας μου πήγε στη Γαλλία, για να δει πώς κάνουν το κρασί. Η γιαγιά μου, γνήσια Ιταλίδα,άρχισε να κλαίει και να χτυπιέται και να λέει: “Παιδί μου, πού πηγαίνεις τόσο μακριά;”. “Μα, μητέρα”, της λέει ο μπαμπάς μου, “η Γαλλία είναι μία ώρα από εδώ!”». H τεράστια αλλαγή της περιοχής, έρχεται στα τέλη της δεκαετίας του ’70 με αρχές του ’80, όταν μια παρέα πέντε νέων ανθρώπων άρχισε να δημιουργεί κάτι που ονομάστηκε αργότερα «επανάσταση»: το όνομα της περιοχής. Χωρίς να έχουν ακριβές πλάνο για το τι πρόκειται να κάνουν, απλώς προσπαθώντας να βελτιώσουν τη ζωή τους, βρέθηκαν στον σωστό τόπο τη σωστή στιγμή. Η παρέα των πέντε φίλων –μεταξύ τους οι Domenico Clerico, Paolo Scavino, Luciano Sandrone και μόνο μία γυναίκα, η Chiara Boschis– άρχισε να μεγαλώνει, έγιναν δέκα και σιγά σιγά το Barolo έγινε αυτό που βλέπουμε σήμερα: περίπου 600 οινοποιεία. «Όλοι τώρα θέλουν να κάνουν κρασί, o πατέρας μου αγόρασε το πρώτο του τρακτέρ το 1978. Mέχρι τότε όργωνε με τα βόδια. Τα Βarolo Boys θα μπορούσαν να είχαν γίνει εκατομμυριούχοι, όμως επέλεξαν να μην το κάνουν». Περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι τον χρόνο επισκέπτονται το οινοποιείο, με τέσσερις φορές περισσότερες ζήτηση για επισκέψεις, ενώ οι τιμές των κρασιών τους έχουν εκτοξευθεί. Την εποχή που ξεκίνησαν, θυμάται ο μπαμπάς της ότι υπήρχαν μήνες που πουλούσαν ένα μπουκάλι κρασί σε κάποιον που ερχόταν τυχαία από το Τορίνο. Το Elio Altare από δέκα εκτάρια παράγει 60.000-80.000 φιάλες ετησίως, όσες ακριβώς παρήγε πριν από 30 χρόνια στο ξεκίνημα, και αυτή αποτελεί μια συνειδητή επιλογή. Στα 350μ. υψόμετρο ο παππούς της Giovanni αγόρασε έναν ενιαίο αμπελώνα, σπάνιο για την περιοχή, και επιπλέον κτήματα διάσπαρτα σε άλλα χωριά.

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ

Dolcetto d’Αlba 2017 Aπό αμπέλια 40 ετών και αμμώδη εδάφη, το κρασί αυτό παραμένει σε επαφή με τις φλούδες για τρεις μέρες και σε δεξαμενές περίπου δέκα μήνες. Γεμάτο από κεράσια, κυρίως μαύρα, και με πολύ απαλές τανίνες και μέτριο σώμα, είναι πολύ εύκολο να καταναλωθεί ακόμα και καλοκαίρι. Ταιριάζει εξαιρετικά με τη βαριά τοπική κουζίνα, καθώς, όπως λένε οι Ιταλοί, ξεπλένει το στόμα από το φαγητό.

Barbera d’Αlba 2017 Από αμπέλια 30 ετών, με επαφή με φλούδες για τέσσερις μέρες και πέρασμα από γαλλική δρυ για πέντε μήνες, το κρασί αυτό είναι γεμάτο από αρώματα μαύρου κερασιού και βιολέτας. Ζεστό, γεμάτο σώμα, με ωραία οξύτητα και μακρά επίγευση, ταιριάζει ιδανικά με τυριά και αλλαντικά της περιοχής.

Larigi Langhe Rosso 2013 To ίδιο όνομα με το αμπελοτόπι της έχει αυτή η εξαιρετική Βarbera που ωριμάζει σε νέα γαλλική δρυ για 18 μήνες, αλλά μπορείς να την πιεις και μετά από 30 χρόνια. Έντονο μοβ κόκκινο χρώμα και επίσης έντονα φρούτα, κυρίως κόκκινα μούρα, με έντονες αλλά όχι επιθετικές τανίνες και ευχάριστη οξύτητα. Ήταν το πρώτο κρασί στο οποίο ο Elio πειραματίστηκε με τα βαρέλια, το 1983.

Langhe DOC La Villa 2013 Βarbera και Νebbiolo μαζί σε blend που ωριμάζει σε νέα γαλλική δρυ για 18 μήνες. Πολύ έντονο ρουμπινί χρώμα και φρέσκα φρούτα, δαμάσκηνα και μούρα. Επίσης, άρωμα από τριαντάφυλλο, έντονες, αλλά όχι επιθετικές τανίνες, ευχάριστη οξύτητα από την Βarbera.

Barolo DOCG Arborina 2014 Νebbiolo από έναν αμπελώνα που φυτεύτηκε το 1948 από τον παππού Giovanni και από έναν νεότερο του 1989. Σε μια χρονιά δύσκολη για την περιοχή, με χαλάζι και βροχές, το κλασικό αυτό Barolo μένει σε γαλλική δρυ για 24 μήνες. Πολύ έντονες ρουμπινί αποχρώσεις, φρέσκια μύτη από ροδοπέταλα και λουδούδια. Πολύ ντελικάτο κρασί με έντονες, αλλά όχι ενοχλητικές τανίνες.

Barolo DOCG Cerretta Vigna Bricco Riserva 2012 Νebbiolo από την περιοχή της Serralunga, από αμπελώνα 15 ετών. Tο κλασικό αυτό Barolo μένει σε γαλλική δρυ για 24 μήνες. Πολύ έντονες ρουμπινί αποχρώσεις, φρέσκια μύτη με ώριμα φρούτα και αρώματα από δέρμα, ταμπάκο, γλυκόριζα. Τα μπαχαρικά και ιδιαίτερα το πιπέρι είναι πολύ έντονα.

G.D. VAJRA / LUIGI BAUDANA

Ξεκινώντας το επόμενο πρωί από το Barolo για το χωριό La Morra, ένα πυκνό πέπλο ομίχλης ανεβαίνει από την κοιλάδα καλύπτοντας τους αμπελώνες στις πλαγιές των λοφίσκων. Η εικόνα είναι μαγευτική. «Το Nebbiolo έχει πάρει την ονομασία του από τη λέξη “nebbio” (σύννεφο)», θα μας εξηγήσει λίγο αργότερα ο Ιsidoro Vajra, καλωσορίζοντάς μας στο οινοποιείο της οικογένειάς του. Μαζί του, η γλυκιά Μάγια, η Γιαπωνέζα από το Κιότο, η αγάπη της οποίας για το κρασί την έφερε στο Βarolo όπου τώρα εργάζεται. Ξεκινώντας την ξενάγησή μας στο οινοποιείο, πρώτος σταθμός είναι μια δεξαμενή όπου ζυμώνεται ένα Νebbiolo εντελώς διαφορετικά από ό,τι έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα. «Χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της ανθρακικής διαύγασης για την παραγωγή ενός φρέσκου Nebbiolo. H συνταγή βρέθηκε στις σημειώσεις του Thomas Jefferson, ο οποίος, όταν επισκέφθηκε την περιοχή, δοκίμασε το κρασί, ένα πολύ πιο ελαφρύ και τραγανό Nebbiolo απ’ αυτό που ξέρουμε σήμερα. Είναι ένα κρασί που δεν παλαιώνει, χρησιμοποιούμε τα σταφύλια από τα νεότερα αμπέλια για την παραγωγή του», μας εξηγεί η Μάγια. «Είναι ο τρόπος με τον οποίο οι κάτοικοι της περιοχής οινοποιούσαν το κρασί τους το 1700». Όπως και όλα τα άλλα οινοποιεία που επισκεφθήκαμε, έτσι και το G.D. Vajra είναι μια αμιγώς οικογενειακή επιχείρηση με μικρές διάσπαρτες ιδιοκτησίες στους αμπελώνες της περιοχής του Barolo και του Barbaresco, όλες στα μεγαλύτερα υψόμετρα, γεγονός που τους κάνει να ξεχωρίζουν από άλλα οινοποιεία. Τα κελάρια φιλοξενούν παραδοσιακά μεγάλα βαρέλια botte, καθώς και γαλλικά δρύινα barrique, αφού η φιλοσοφία της οινοποίησης βασίζεται στη χρήση και των δύο. Tα Barolo παλαιώνουν για έξι μήνες σε botte και στη συνέχεια μεταφέρονται στα barrique, όπου παραμένουν για τρία χρόνια. Εδώ και τρία χρόνια η οικογένεια απέκτησε ένα ακόμη οινοποιείο, το Luigi Baudana, στη Serralunga. «Είναι ένα γκαράζ στο μέγεθος αυτού του δωματίου», μας λέει ο Isidoro. Εκεί, όλη η δουλειά γίνεται στο αμπέλι. Συνεργαζόμαστε στενά με τον Luigi, από το 2008 ο αδελφός μου Giusepe κάθε απόγευμα πάει στο οινοποιείο και δουλεύει μαζί του». Τα πρώτα χρόνια, και πριν επισημοποιηθεί η αγορά, τα δύο αδέλφια ήταν αναγκασμένα, για να μη δει κανένας στην περιοχή ότι δούλευαν μαζί με τον Luigi, να δρουν υπό άκρα μυστικότητα, καθώς οι επίδοξοι αγοραστές του μικρού οινοποιείου ήταν πολλοί. Ο Luigi όμως είχε ήδη αποφασίσει πού θα το δώσει. Eπισήμως το πρώτο κρασί του Luigi Baudana που οινοποιήθηκε από το G.D. Vajra ήταν το 2009. «Στο Piemonte λέμε ότι η σιωπή είναι χρυσός, ειδικότερα αν θέλει κανείς να νοικιάσει ή να αγοράσει έναν αμπελώνα», μας λέει ο Isidοro, κάνοντας λόγο για εξωφρενική άνοδο των τιμών τα τελευταία χρόνια. «Κανείς από την προηγούμενη γενιά δεν θα μπορούσε να φανταστεί την εξέλιξη αυτή». To wine tasting που ακολούθησε ήταν σαν ένα μίνι μάθημα για τις ποικιλίες της περιοχής του Langhe.

Η οικογένεια Vajra

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ

G.D. Vajra Langhe Riesling 2017 Μία από τις αγαπημένες ετικέτες του πατέρα του Ιsidoro, Aldo, ο οποίος ήταν από τους πρώτους παραγωγούς που φύτεψαν Riesling στο Langhe. Πολύ πιο ξηρό από τα Riesling της Γερμανίας ή της Αλσατίας, οινοποιήθηκε έτσι ώστε να ταιριάζει με την τοπική κουζίνα. Έντονος ορυκτός χαρακτήρας στο στόμα, αλλά φρέσκο και φρουτώδες στη μύτη.

Luigi Baudana Dragon 2017 Βlend Sauvignon Blanc, Chardonnay και Νascetta – μια τοπική ποικιλία η οποία φυτεύτηκε για πρώτη φορά το 2008. Φρέσκο, με αρώματα βανίλιας (χωρίς να έχει περάσει από βαρέλι), τα οποία οφείλονται στη Nascetta. Η ετικέτα του, στην οποία απεικονίζεται ένας δράκος, συμβολίζει την αρχή της συνεργασίας των δύο οινοποιείων σε μια οικονομικά δύσκολη εποχή, το 2007.

G.D. Vajra Dolcetto d’Alba Coste e Fossati 2017 Ένα κρασί από το «ασχημόπαπο» της περιοχής, το Dolcetto, μια ερυθρή ποικιλία με έντονες τανίνες αλλά χαμηλές οξύτητες, η οποία ταιριάζει τέλεια με τα πιο κλασικά πιάτα της ιταλικής κουζίνας, πίτσα ή πάστα με ντομάτα. Φρουτώδης χαρακτήρας, με αρώματα κερασιού και βιολέτας, πίνεται νεαρό, έχει ωστόσο δυναμικό παλαίωσης. Το «εύκολο», καθημερινό κρασί του Piemonte.

Barbera d’Alba 2016 Mια κλασική Barbera, ένα blend από διαφορετικά αμπελοτόπια στη La Morra, τo Barolo, το Νovello και το Sinio. Aρώματα ρίγανης σ’ ένα κρασί με υψηλές οξύτητες, αλλά απαλές τανίνες, χαρακτηριστικό της ποικιλίας, προερχόμενο από μια εξαιρετική χρονιά.

Freisa Langhe Κyé 2015 Mία ακόμη έκπληξη της γευστικής δοκιμής, ένα ερυθρό κρασί από μια τοπική ποικιλία που κινδύνεψε με εξαφάνιση και τώρα καλλιεργείται σε ένα ελάχιστο ποσοστό του αμπελώνα. Kάποια τεστ DNA έχουν δείξει ότι πιθανόν να είναι ο «πατέρας» του Nebbiolo. Ρουμπινί χρώμα με αρώματα κόκκινων φρούτων, καπνού, λευκού πιπεριού. Παραμένει για δύο χρόνια στο βαρέλι.

Nebbiolo 2017 Ένα κρασί που μόλις κυκλοφόρησε στην αγορά, φρέσκο, φρουτώδες, από νεαρά κλήματα, τα οποία, σύμφωνα με τον Vajra, αποτελούν τον προάγγελο του Barolo, αλλά λόγω του νεαρού της ηλικίας τους οινοποιούνται ως απλό Nebbiolo.

Albe Barolo 2017 Ένα κρασί που δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμη στην αγορά, από μια εξαιρετική σοδειά, με πολύ μαλακές τανίνες χάρη στην εξαιρετική ωρίμαση του φρούτου. Είναι ένα blend από τρία διαφορετικά αμπελοτόπια με αμμώδη εδάφη, που χαρίζουν επίσης πιο μαλακές τανίνες. Θα είναι εξαιρετικό σε 10 χρόνια, αλλά πίνεται πολύ ευχάριστα και τώρα.

Barolo 2015 Bricco delle Viole Single Vineyard Βarolo από το διάσημο αμπελοτόπι του Bricco delle Viole, το οποίο εξαιτίας του υψομέτρου και της μεγάλης διαφοράς θερμοκρασίας ανάμεσα στην ημέρα και τη νύχτα παράγει σταφύλια εξαιρετικά συμπυκνωμένα. Χρειάζεται τουλάχιστον μία δεκαετία.

Luigi Baudana Barolo 2015 Eξαιρετικό Barolo από τον βιοδυναμικό αμπελώνα του Luigi Baudana και συγκεκριμένα από το αμπελοτόπι Cerretta στη Serralunga. Μαλακές τανίνες, γλυκό, πιπεράτο στόμα, εξαιρετική συμπύκνωση, ένα πολύ ιδιαίτερο κρασί μιας μικρής παραγωγής –μόνο 3.000 φιάλες τον χρόνο–, που όμως χρειάζεται τον χρόνο του στη φιάλη για να μπορεί κανείς να το απολαύσει όπως πρέπει.

CERETTO

Το εντυπωσιακό δωμάτιο που μοιάζει με ρώγα από σταφύλι με θέα στους αμπελώνες: Ανεβαίνοντας τον μικρό λόφο στα δεξιά του κεντρικού δρόμου που οδηγεί προς την Alba, μέσα από ένα υπέροχο φθινοπωρινό τοπίο βρισκόμαστε μπροστά σε ένα εντυπωσιακό κτίριο που δεσπόζει στην κορυφή του San Cassiano. Μία από τις πιο «ταπεινές» ιδιοκτησίες του πρώτου βασιλιά της Ιταλίας, Vittorio Emanuele II, σήμερα στεγάζει τις εγκαταστάσεις του μεγαλύτερου σε όγκο παραγωγής οινοποιείου του Piemonte. Διασχίζοντας τον φιλόξενο χώρο υποδοχής, αντιλαμβανόμαστε αμέσως ότι τα μεγέθη εδώ είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα. Πάνω από ένα εκατομμύριο φιάλες τον χρόνο, με το μεγαλύτερο κομμάτι της παραγωγής να επικεντρώνεται στην τοπική λευκή ποικιλία Arneis, ένα κρασί που, παρά το απλό του προφίλ, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην Ιταλία. Μια τεράστια γυάλα, που περικλείει την ξύλινη εξέδρα που κρέμεται στην κυριολεξία πάνω από τα αμπέλια, συμβολίζει το εσωτερικό μιας ρώγας σταφυλιού – μια μοντέρνα παρέμβαση που συνυπάρχει τέλεια με την κλασική αρχιτεκτονική του υπόλοιπου κτιρίου. Παρά το μέγεθός της –στις δραστηριότητές της συμπεριλαμβάνονται δύο εστιατόρια στην Alba, παραγωγή σοκολάτας κ.ά.– πρόκειται για μια οικογενειακή επιχείρηση η οποία ξεκίνησε στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30 από τον Riccardo Ceretto, ο οποίος οινοποιούσε αρχικά σταφύλια που αγόραζε από τους τοπικούς παραγωγούς. H δεύτερη γενιά, αποτελούμενη από τους γιούς του Ricardo, Bruno και Μarcello, έστρεψε την προσοχή της οικογένειας στην αμπελοκαλλιέργεια, προκαλώντας μεγάλη απογοήτευση στον πατέρα, ο οποίος δεν ήθελε σε καμία περίπτωση τα παιδιά του να γίνουν… αγρότες. Και σήμερα συνεχίζει η τρίτη γενιά, αποτελούμενη από τους Federico, Roberta, Alessandro και Lisa. Η αδιαφορία του προηγούμενου ιδιοκτήτη της Tenuta Monsordo Bernardina, όπως ονομάζεται το οινοποιείο, στέρησε για μερικά μέτρα την ένταξη των αμπελώνων που το περιβάλλουν στην ονομασία προέλευσης του Barolo. Στο portfolio του οινοποιείου, ωστόσο, συναντάμε έξι ετικέτες της διάσημης ονομασίας προέλευσης, προερχόμενες από ιδιόκτητους αμπελώνες σε μερικά από τα καλύτερα σημεία της περιοχής. Η φιλοσοφία της οινοποίησης αποτελεί ένα πάντρεμα της παράδοσης με τη χρήση των παραδοσιακών botte, σε συνδυασμό με μικρά γαλλικά δρύινα βαρέλια που εισήγαγε ο Αlessandro Ceretto, o oποίος είναι και ο υπεύθυνος για την παραγωγή. Τα κρασιά παλαιώνουν στα εντυπωσικά κελάρια του Vittorio Emanuele, τα οποία έχουν διατηρηθεί στην αρχική τους μορφή.

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ

Blangé 2017 Langhe DOC Arneis Το δημοφιλέστερο κρασί του οινοποιείου, ένα δροσερό, εύκολο κρασί, με αρώματα αχλαδιού και πράσινου μήλου, ιδανικό για απεριτίφ.

Bernardina Nebbiolo di Alba 2016 Σε αυτό το κρασί η ιδέα είναι η δημιουργία ενός πολύ φρέσκου Nebbiolo, με αρκετή πολυπλοκότητα, έντονο άρωμα τριαντάφυλλου, υψηλές τανίνες και οξύτητα με μεγάλο δυναμικό παλαίωσης, καθώς το 2016 ήταν μια πολύ καλή χρονιά.

Barolo 2014 Ένα blend από τα τρία καλύτερα αμπελοτόπια του οινοποιείου. Aρώματα τριαντάφυλλο, κεράσι και νότες τρούφας ένα κρασί που πίνεται πολύ ευχάριστα τώρα αλλά θα ανταμείψει όποιον το γευτεί σε μερικά χρόνια.

Barbaresco Bernardot 2015 Single Vineyard ‘Εντονο τραγανό φρούτο, κομψό και στρογγυλό. Το έδαφος στο συγκεκριμένο αμπελοτόπι είναι παρόμοιο με αυτό της Serralunga στο Barolo.

Barolo Brunate 2012 Ένα επίσης single vineyard Βarolo, ένα διάσημο αμπελοτόπι 28 εκταρίων, από τα οποία τα 5 εκτάρια ανήκουν στο Ceretto και τα υπόλοιπα μοιράζονται σε άλλα 20 οινοποιεία. Θεωρείται το πιο αρωματικό και κομψό Barolo. Παρόμοια εδάφη με αυτά του Barbaresco. Εκπληκτική μύτη με αρώματα γαρίφαλου και γλυκών μπαχαρικών, βανίλιας και καπνού.

Barolo Bricco Rocche 2006 Εκπληκτική σοδειά που έχει εξελιχθεί εξαιρετικά, κρασί με έντονα αρώματα βρεγμένων φύλλων, με υψηλή οξύτητα. Single vineyard από ένα μικρό αμπελοτόπι κοντά στο χωριό Castiglione Falletto, το οποίο ανήκει εξ ολοκλήρου στην οικογένεια Ceretto.

PIO CESARE

Στο κελάρι του οινοποιείου που κρύβει θησαυρούς

Tελευταίος σταθμός της επίσκεψής μας στο μαγευτικό Barolo ήταν το οινοποιείο Pio Cesare, το τελευταίο που έχει απομείνει στην καρδιά της πρωτεύουσας του Piemonte, Αlba. Πίσω από τη βαριά πόρτα της εισόδου μάς περίμεναν ένα εντυπωσιακό κελάρι και ο χώρος παραγωγής, στεγασμένα όλα σε ένα κτίριο στο οποίο η οικογένεια Cesare οινοποίησε τα πρώτα της κρασιά το 1881. Είναι χτισμένο σε ερείπια της Ρωμαϊκής εποχής – μπορεί ακόμη να δει κανείς τμήματα ενός αρχαίου τείχους. Στο κελάρι φιλοξενούνται φιάλες από τις πρώτες εμφιαλώσεις, το 1916. Η φιλοσοφία του οινοποιείου βασίζεται στην παραδοσιακή «συ-νταγή» του Barolo: ένα blend από τα καλύτερα αμπελοτόπια, το οποίο παλαιώνει στα παραδοσιακά μεγάλα βαρέλια botte και η παραγωγή κυμαίνεται γύρω στις 170 .000 φιάλες ετησίως. Oι αμπελώνες είναι όλοι ιδιόκτητοι και αποτελούνται από 70 εκτάρια στην περιοχή του Barolo, 22 στο Barbaresco και κάποια εκτάρια ανάμεσα στα δύο. «Το κρασί δεν είναι βιολογικό, είναι Pioλογικό», είναι η χαριτωμένη απάντηση που μας δίνεται στην ερώτηση αν οι αμπελώνες είναι βιολογικοί ή βιοδυναμικοί. «Αυτό σημαίνει ότι ακολουθούμε αυτό που μας έδωσε η φύση και βεβαίως, όταν απαιτείται να βοηθήσουμε με κάποιον τρόπο, το κάνουμε. Ακολουθούνται πολλές πρακτικές της βιολογικής καλλιέργειας, το οινοποιείο ωστόσο δεν είναι επισήμως πιστοποιημένο βιολογικό ή βιοδυναμικό. Η συνέχεια της οικογενειακής παράδοσης μοιάζει να μετράει ιδιαίτερα, όπως φανερώνει και η απόφαση του σημερινού ιδιοκτήτη, Pio Cesare, να παραμείνει στο ίδιο σημείο όπου ο προ-προπάππους του έκανε τις πρώτες του οινοποιήσεις. Και αυτό παρά το τεράστιο κόστος που απαιτούσε η επέκταση του οινοποιείου, η οποία, δεδομένου ότι βρίσκεται στο κέντρο της παλαιάς πόλης της Alba, έπρεπε αναγκαστικά να γίνει προς τα υπόγεια. Το ίδιο μας αποκαλύπτει και η επιμονή του Pio Cesare στη χρήση των botte, αγνοώντας την τάση που επικράτησε πριν από μερικά χρόνια για αντικατάστασή τους με μικρά γαλλικά δρύινα βαρέλια.

ΔΟΚΙΜΑΣΑΜΕ

Pio Cesare Βarolo 2014 Κρασί προερχόμενο από τις πέντε διαφορετικές περιοχές του Βarolo, οι οποίες του χαρίζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ένα Barolo κλασικού στυλ, κομψό, με πολύ καλή δομή, αρμονία και ισορροπία.

Pio Cesare Barbaresco 2014 Ένα επίσης κλασικό Barbaresco από δύο διαφορετικές περιοχές του Barbaresco, με αρώματα ώριμων φρούτων και ελαφρώς πιπεράτο χαρακτήρα, και έντονες αλλά κομψές τανίνες. g